جهانگیر هدایت سه سال برای جمعآوری و هویت بخشیدن و تنظیم این آثار پراکنده کوشید. گفتنی است او با شکیبایی و دقت و همت بسیار فرهنگ عامیانه مردم ایران را در یک مجموعه کامل آمادهی چاپ و انتشار کرد.
فرهنگ عامیانه مردم ایران/ صادق هدایت؛ [گردآورنده جهانگیر هدایت].- [تهران]: نشر چشمه، ۱۳۷۸.
«جهانگیر هدایت»، برادر زادهی صادق هدایت و مسئول کلیهی کارهای مربوط به عمویش گرد آوری و تدوین شده برای بار هفتم در نشر چشمه چاپ و منتشر شد. این کتاب اولین بار در سال 1378 حدود 17 سال قبل منتشر شد که در سال های بعد نیز تجدید چاپ شده است.
کلیهی کارهای صادق هدایت در مورد فرهنگ عامیانه مردم ایران در این کتاب آمده که «نیرنگستان»، «اوسانه»، «ترانههای عامیانه»، «متلهای فارسی»، «فلکلر یا فرهنگ توده» و «طرح کلی برای کاوش فلکلر یک منطقه» قبلا در زمان حیات صادق هدایت چاپ و منتشر شده بود ولی بخش سوم این کتاب دربرگیرندهی کارهایی است که برای بار اول چاپ شد و شامل «قصهها و افسانهها»، «ترانهها»، «امثال و اصطلاحات محلی»، «تحقیقات» و «نامهای از هانری کوربن» میباشد.
بدون شک صادق هدایت از نخستین نویسندگانی است که با فرهنگ عامیانه مردم ایران برخوردی بسیار جدی و علمی داشته است . او به جمع آوری این فرهنگ از سراسر ایران کمر همت بست و داستان و افسانه و ترانه و ضربالمثل و اعتقادات و خرافت و باورهای سنتی و مذهبی و محلی مردم را جمعآوری کرد.
قبلا بخش عظیمی از این فرهنگ سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل میشد. مادری که با ترانه «لا لا لا لا گل پونه ... گدا اومد در خونه» دخترش را به خواب سپرد همان دختر با همین ترانه در ایام بلوغ بچه خودش را خواباند.
تحقیق صادق هدایت در مورد این فرهنگ کاملا علمی بود. او این فرهنگ را شکافت، تا عمق آن پیشرفت و طبقهبندی کرد، برایش الفبای صوتی تهیه کرد، نحوهی کاوش آن در منطقه را معین کرد و فرهنگی که قرنها خاکخورده به طور معجزهآسایی در دل مردم باقی مانده بود جلا داد و به آن هویت علمی – فرهنگی بخشید.
او برای ترانهها ارزش خاصی قائل بود. او ترانههای عامیانه را هنر و نبوغ سادهترین طبقات مردم میداند. به ندرت سرایندهی آنها شناخته میشود ولی آنها گرانبهاترین و زندهترین نمونهی نشر زبان فارسی هستند.
جهانگیر هدایت در مورد ترانهها از «کیوان ساکت» موسیقیدان معروف کمک گرفته و نت موسیقی ترانهها را فراهم کرده و در این کتاب آورده است. هدایت به متلهای فارسی بهای بسیار داده و میگوید متاثر از قدرت مرموزی هستند که انسانها را در خود فرو میکشند.
صادق هدایت فریاد کرد آن چه مردم کوچه و بازار و دهات و ایلات و اقوام تحت عنوان شوخی و خنده و مزاح و پند و اندرز میگویند.گنجینهای است که فوقالعاده گرانبهاست.
صادق هدایت ضمن طبقهبندی فرهنگ مردم دربارهی آن مطالعهی وسیعی داشت. او حدود 20 سال در این باره تحقیق و تفحص کرد.
جهانگیر هدایت در مقدمهای که بر این کتاب نوشته میگوید: «کار این کتاب برای نگارنده فوقالعاده جدی و مشکل بود به این دلیل که امانتی را در اختیار داشتم که میبایستی در نهایت صداقت و دقت به تنظیم و همآهنگی آن میپرداختم. برای این منظور مطالعهی دقیق آنچه در اختیار داشتم ضروری بود و ضمنا به نحوی بایستی از مطالعهی خود نتیجهگیری میکردم .در میان بودن نام صادق هدایت کار را نه به علت نسبت نزدیکی که با نگارنده دارد بلکه به علت نام پرآوازه او بسیار مشکلتر میکرد. نگارنده سعی خود را کردم که امانت و اصالت این حکایت محفوظ بماند. حال اگر اشتباهی رخ داده خارج از ید نگارنده بوده است.»
جهانگیر هدایت سه سال برای جمعآوری و هویت بخشیدن و تنظیم این آثار پراکنده کوشید. گفتنی است او با شکیبایی و دقت و همت بسیار فرهنگ عامیانه مردم ایران را در یک مجموعه کامل آمادهی چاپ و انتشار کرد.
ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﮐﺘﺎﺏ ، ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺻﻔﺤﻪ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﮐﺘﺎﺏ ، ﻋﮑﺴﯽ ﺍﺯ ﺻﺎﺩﻕ ﻫﺪﺍﯾﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﺎﯼ ﺁﺧﺮ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﯿﺎﻩ ﻭ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ، ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎﺏ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ: ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﺮﺩﺁﻭﺭﻧﺪﻩ ،ﻧﯿﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ،ﺍﻭﺳﺎﻧﻪ ، ﺗﺮﺍﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ، ﻣﺘﻞ ﻫﺎﯼ ﻓﺎﺭﺳﯽ ،ﻓﻠﮑﻠﺮ ﯾﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩ ،ﻃﺮﺡ ﮐﻠﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺎﻭﺵ ﻓﻠﮑﻠﺮ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ،ﻗﺼﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ ( ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ) ،ﺗﺮﺍﻧﻪ ﻫﺎ( ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ) ، ﺍﻣﺜﺎﻝ ﻭ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻣﺤﻠﯽ ( ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ) ،ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺕ ( ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ) ،ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ( ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ) ﺍﺳﺖ . ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻋﻨﺎﻭﯾﻦ ، ﺯﯾﺮ 3 ﺑﺨﺶ ﺍﺻﻠﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
ﺑﺨﺶ ﺍﻭﻝ ﻧﯿﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ
ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻡ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩ ﻣﺮﺩﻡ
ﺑﺨﺶ ﺳﻮﻡ ﺁﺛﺎﺭ ﭼﺎﭖ ﻧﺸﺪﻩ