کتاب «اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات» توسط شیخ مفید در قرن چهارم هجری نوشته شده است. این کتاب توسط انتشارات سخن گستر دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1390 به چاپ رسیده است.

کتاب مذکور از نخستین کتاب‌های کلامی است که در تمایز شیعه و معتزله و دیگر فرقه‌های اسلامی نگاشته شده و منبعی برای عقاید کلامی علمای سده‌ی چهارم هجری می‌باشد. این منبع با وجود حجم کم ضمن صد و پنجاه و شش گفتار مباحث اساسی اعتقادی شیعه را بیان می‌کند.

نویسنده کوشیده است تفاوت‌ها و اشتراکات عقاید شیعیان امامیه را با مکاتب و گرایش‌های موجود در زمان خود مطرح نماید.

به طور کلی مطالب کتاب شامل پنج مبحث زیر می‌باشد:
1- بحث درباره‌ی تفاوت بین مفهوم متداول کلمه‌ی شیعه و معتزله و علت نامگذاری هر یک از آنها. این موضوع گفتار نخست کتاب را تشکیل می‌دهد.
2- تفاوت فرقه‌ی امامیه و فرقه‌های دیگر شیعه چون زیدیه. شیخ  به این مبحث در گفتار دوم کتاب پرداخته است.
3- تفاوت‌های میان شیعه و معتزله و تفصیل مسایل اعتقادی آنها که در گفتار سوم تا هجدهم مطرح شده است.
4- بحث مختصری درباره‌ی مسائل اصولی و اعتقادی با اشاره به آراء و اندیشه‌ها و بیان دلایل آنها به نام( جلیل کلام) گفتار هجدهم تا آخر کتاب را در برمی‌گیرد به استثنای مطالبی که به کلام لطیف اختصاص دارد.
5- مسائل عقلی عمومی که از امور اعتقادی نیست ولی مسائل اعتقادی براساس آن بنا می‌شود و لطیف کلام نامیده شده است. لطیف کلام روی هم شامل 38 مسئله می‌باشد.