یکی از شب‌‌هایی که از دیرباز مورد احترام مردم ایران زمین بوده و آن شب را جشن می‌گرفته‌اند و گاهی تا بامداد به سرور و شادمانی می‌پرداختند، شب چلّه یا یلداست. در این شب که از سپیده‌دم تاریخ تا امروز برای ما به یادگار مانده است، از نظر ایرانیان نحس بود علاوه بر این که مردم ایران در سرمای زمستان از دیدار خورشید محروم بودند، بنابر عقاید مذهبی می‌پنداشتند که این شب، طولانی‌ترین حملة اهریمن را در بردارد و چون فردای آن شب روشنایی غالب می‌شد و روز طولانی‌تر می‌گشت، مردم برای دفع نحوست آن شب و باز‌آمدن خورشید در فردای آن شب به شادی می‌نشستند و گرد هم به دور آتش جمع می‌شدند و در انتظار بر آمدن خورشید و در واقع زایش دوبارة آن بودند که نحوست شب دراز را با تولّد خود از میان می‌برد. اوّلین کسی که در این‌باره سخن گفته است، ابوریحان بیرونی است که این روز را میلاد اکبر نامیده است. بعدها این شب و روز با میلاد حضرت عیسی مسیح در هم آمیخت و با مسیحیان سریانی به ایران بازگشت و یلدا نامیده شد. 
کتاب حاضر درباره پیشینة شب یلدا با استناد به مقالات و منابع مختلف در سه فصل و بخش‌های مختلف گردآوری شده است که بخش‌های فصل نخست آن با نام‌های «شب چله و یلدا از دیرباز»، «یلدا و چله در فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها»، «آغاز سال در گاه‌شماری»، «چله بزرگ و چله کوچک»، «واژه‌شناسی یلدا و تولد حضرت مسیح(ع)»، «پیدایش و پیشینه تاریخی»، «یلدا و شب چله در آیین باستان»، «خرم‌روز و ارتباط با یلدا» و «یلدا و شب چله در منابع تاریخی و شعر شاعران» دسته‌بندی شده‌اند. فصل دوم «یلدا و شب چله» نیز از سه بخش «آیین‌های یلدا در فرهنگ ملی در سراسر ایران»، «آیین‌های زمستانی مربوط به چله در ایران (کوسه و ناقالدی)» و «سرما پیرزن» تشکیل شده‌اند. در فصل سوم نیز «جشن‌ها، یلدا یا بزرگداشت تولد خورشید در روسیه» آمده است. در ایران باستان روشنایی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است، از این‌روی، شبی که بلندترین شب سال است و پس از آن نیز روزها بلندتر و روشنایی‌ها بیشتر می‌شود، دلیلی بر جمع شدن افراد دور هم و برپایی مراسم جشن و شادی به این مناسبت است که در ایران و دیگر کشورهای دنیا در خانواده‌ها برگزار می‌شود.