مارگارت مان Margaret Mann
زادروز: ۹ آوریل ۱۸۷۳ م.
زادگاه: سیدار رپیدز
ملیّت: آمریکایی
درگذشت: ۲۲ اوت ۱۹۶۰ م.
شهرت: فهرستنویسی
معلم هوشمند و خلاق امریکایی، آموزش فهرستنویسی را متحول ساخت. «مجله کتابداری استرالیا» او را در آگهی درگذشتش چنین توصیف کرد: "یکی از برجستهترین کتابداران قرن بیستم".
وی در ۹ آوریل ۱۸۷۳ در سیدار رپیدز واقع در ایالت آیووا بهدنیا آمد. بعد از پایان تحصیلاتش در دبیرستان انگلوود شیکاگو در ۱۸۹۳، به گروه آموزش مؤسسه آرمور در شیکاگو، که مدیریت آن را کاترین شارپ برعهده داشت، وارد شد. آرمور یکی از چهار مدرسه کتابداری بود که بین سالهای ۱۸۸۷ و ۱۸۹۳ تأسیس شدند. همچنین نخستین مدرسه کتابداری در غرب میانه محسوب میشود. داشتن حداقل ۲۰ سال سن و برخورداری از تحصیلات دبیرستانی، از شرایط ورود به این مؤسسه بود. مواد آزمون ورودی را آشنایی با نویسندگان و آثارشان (به زبانهای فرانسوی، آلمانی، لاتین، یونانی، و انگلیسی)، اطلاعات تاریخی و آگاهی از رویدادهای جاری تشکیل میداد. دانشجویان در طول تحصیل سالانهشان چهل ساعت در هفته آموزش میدیدند و در صورت موفقیت در این دوره به اخذ گواهینامه نایل میشدند. آنها علاوه بر حضور در کلاسها، بهکار نزد کارکنان مختلف کتابخانه میپرداختند و هر هفته ساعاتی را صرف کار برای مؤسسه میکردند.
مان، یکی از ۱۲ نفری بود که از میان ۲۲ نفر داوطلب، موفق به گذراندن امتحان ورودی آرمور شدند. وی نخستین سال دوره را با نمرات عالی گذراند و بهعنوان فهرستنویس کتابخانه جدیدِ ده هزار جلدیِ مؤسسه استخدام شد. در همان زمان او دومین سال تحصیل خود را در مدرسه کتابداری آرمور شروع کرد و تا ۱۹۸۶ فهرستنویسی را در آرمور و دورههای تابستانی دانشگاه ویسکانسین آموزش میداد.
در سپتامبر ۱۸۹۷، آرمور به دانشگاه ایلینویز (با عنوان مدرسه کتابداری دانشگاه ایالتی ایلینویز) منتقل شد و کاترین شارپ سمت مدیریت مدرسه و ریاست کتابخانههای دانشگاه را برعهده داشت. مان نیز مدرس این مدرسه شد. دروس فهرستنویسی و استفاده از اسناد دولتی در کار مرجع در نوع خود بیسابقه بود. او بخش فهرستنویسی کتابخانه دانشگاه را سازماندهی و سرپرستی و در ۱۹۹۰ عنوان دستیار رئیس کتابخانه را احراز کرد.
مان در ۱۹۰۳ مدیر بخش فهرستنویسی کتابخانه کارنگی واقع در دانشگاه پیتسبورگ شد و در آنجا فهرست ردهای کتابخانه را برای انتشار آماده ساخت که نمونهای بهیاد ماندنی بود و سالها ابزار مرجع ارزندهای بهشمار میرفت. وی در طول سالهای اقامتش در دانشگاه پیتسبورگ در مدرسه کتابداری بهطور منظم به تدریس فهرستنویسی پرداخت همچنین در دانشگاه وسترن رزرو در کلیولند و در ریورساید واقع در کالیفرنیا تدریس کرد، به ایراد سخنرانی پرداخت و آثاری تالیف نمود و خدمت در انجمن کتابداران امریکا را آغاز کرد. در ۱۸۹۶، زمانی که کاترین شارپ عضو شورای مرکزی بود، مان به عضویت انجمن کتابداران امریکا، با شماره عضویت ۱۵۲۷، درآمد. وی در سالهای ۱۹۰۹ و ۱۹۱۰ ریاست بخش فهرستنویسی انجمن کتابداران امریکا را برعهده داشت. از ۱۹۱۰ تا ۱۹۱۳ عضو کمیته قواعد فهرستنویسی برای کتابخانههای کوچک بود. در ۱۹۱۲ نخستین دوره از سه دوره پنج ساله به عضویت در شورای مرکزی انجمن کتابداران امریکا انتخاب شد. در ۱۹۱۴ هیئت اجرایی انجمن بهمنظور مطالعه هزینه و روشهای فهرستنویسی او را به عضویت در کمیته ویژهای درآورد. در ۱۹۱۷ به عضویت در کمیته مشورتی ردهبندی دهدهی (برای مدت یکسال) درآمد و در همان سال عضو کمیته قواعد فهرستنویسی شد. وی تا ۱۹۳۲ به جز یک وقفه سه ساله، در این کمیته خدمت کرد. انجمن کتابداران امریکا« فهرست سرعنوانهای موضوعی برای فهرست نوجوانان» او را در ۱۹۱۶ منتشر کرد.
در ۱۹۱۹ هریسون کرِیور، که مان، در پیتسبورگ، تحتسرپرستی وی کار میکرد، مجدداً او را در نیویورک در کتابخانه انجمنهای مهندسی متحد نیویورک استخدام کرد.
مان از فهرستها و مجموعههای مجزای این انجمنها، مجموعهای واحد بهوجود آورد که بر اساس شمارههای نسبتاً کوتاه دیویی مرتب شده بود، به این ترتیب یک فهرست ردهای ایجاد کرد که برمبنای ردهبندی دهدهی جهانی تنظیم شده بود. در طی این سالها او دستاندرکار شکل دادن یک نظام واحد برای گروههای فهرستنویسی منطقه بود. مساعی او به تشکیل شورای گروههای منطقهای انجمن کتابداران امریکا انجامید.
مان که از ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۴ در کمیته آموزش کتابداری فعال بود، در سالهای ۱۹۲۱-۱۹۲۲ برای پر کردن خلاء به عضویت هیئت اجرایی انجمن کتابداران امریکا منصوب شد. او همچنین در سالهای۱۹۲۳-۱۹۲۴ در کمیته مراسم پنجاهمین سالگرد تأسیس انجمن کتابداران خدمت کرد.
در ۱۹۲۳، در پی کار بازسازی کتابخانههای آسیب دیده فرانسه در جنگ جهانی اول توسط کمیته امریکایی برای فرانسه جنگزده، انجمن کتابداران امریکا یک مدرسه کتابداری در فرانسه ایجاد کرد. در ۱۹۲۴ سارا بوگله مدیر مدرسه کتابداری و دوست مان در پیتسبورگ، از وی خواست در مدرسه کتابداری پاریس به تدریس بپردازد. دانشجویان بینالمللی این مدرسه به زبان فرانسه آموزش میدیدند و دروسی را طی ۸ ماه میگذراندند و بهدنبال آن یک دوره تابستانی را به مدت شش هفته طی میکردند. درسها همچون بیشتر مدارس امریکایی آن زمان بهصورت بخشهای مجزا تدریس نمیشد، بلکه هر درس طیف وسیعی از موضوعات را شامل میشد. بهعنوان مثال درس فهرستنویسی مان مشتمل بود بر کار با مجموعه قواعد فهرستنویسی انجمن کتابداران امریکا و فرانسه، نظامهای ردهبندی دهدهی دیویی، برونه، کاتر، کتابخانه کنگره، ردهبندی دهدهی جهانی، رفنویسی و تهیه فهرستهای ردهای و فرهنگی.
هنگامی که مان در ۱۹۲۶ به ایالات متحده برگشت، ویلیام وارنر بیشاپ مدرسه کتابداری جدیدی در دانشگاه میشیگان واقع در آن آربر دایر کرده بود. این دو از زمانی که بیشاپ مدرس آرمور بود همدیگر را میشناختند. در سالهای بعد آنها بهاتفاق در شورای مرکزی انجمن کتابداران امریکا و کمیته قواعد فهرستنویسی خدمت میکردند. بیشاپ، مان را در برابر حامیان تغییرات دائمی در مجموعه قواعد فهرستنویسی پشتیبان خود یافت. در ۱۹۲۳ بیشاپ ریاست کمیته (بعداً به کمیته فهرستنویسی موسوم شد) را ترک کرد و مان بهجای او منصوب گردید.
علاقه بیشاپ به یافتن مدرسان لایق برای مدرسه، او را به سمت مان سوق داد. مان تا ۱۹۲۶ در عرصه بینالمللی، هم بهعنوان فهرستنویس و هم بهعنوان معلم فهرستنویسی شناخته شده بود. بیشاپ در گزارشی به رئیس دانشگاه میشیگان درباره صلاحیتهای مان چنین نوشت: "بدون استثنا هر کسی در کشور میگوید که خانم مارگارت مان، که اکنون فهرستنویسی و ردهبندی… را در پاریس آموزش میدهد… بهترین معلمی است که در این موضوعات پیدا میشود. من هم با این عقیده قلباً موافقم برخی موانع برای انتصاب او وجود دارد… مهمترین آنها، این واقعیت است که او شخصاً هیچگونه تحصیل دانشگاهی ندارد. من فکر میکنم که دانشگاه میشیگان آنقدر بزرگ باشد که بهترین معلمان را صرفنظر از درجه دانشگاهی آنها بهاستخدام خود درآورد… باوجود بیبهره بودن از تحصیلات دانشگاهی، او یکی از با مطالعهترین افرادی است که من در تمام عمرم دیدهام". متعاقباً یکی از سه پست تمام وقت در مدرسه جدید به او پیشنهاد شد.
شهرت مان از یکسو عمدتاً ناشی از امتیاز او در تدریس فهرستنویسی است، و از سوی دیگر نظریات او در باب این درس و روشهای انتقال آن است. سازمان درس او در پاریس امروزه نیز تا وقتی با سایر روشهای فهرستنویسی مقایسه نشده باشد، نامتعارف بهنظر نمیرسد. سه مدرسهای که بهدنبال مدرسه کتابداری دیویی در آلبانی ـ پرَت] نیویورک[، درکسل، و آرمور ـ دایر شدند، با کتابخانههای عمومی امانی در ارتباط بودند. این سه مدرسه گرچه نتوانستند منابع یک کتابخانه دانشگاهی بزرگ را به دانشجویان عرضه کنند، اما توانستند امکان تمرین عملی امور جاری کتابخانه را فراهم نمایند. آنها به پیروی از نخستین برنامه مدرسه دیویی، بیشتر بر فنون تأکید داشتند، تا حدی که به نظر میرسید اصول را فراموش کردهاند. بیشترین تأکید مان بر نیاز فهرستنویسان به پرورش قدرت قضاوت انتقادی و توانایی اجراییشان بود و بر فعالیتهایی که از نظر او ماهیت دفتری داشتند کمتر پافشاری و تأکید میکرد. وی مینویسد: "تأکید بر جزئیات فنی هرگز فهرستنویس خوب نمیسازد". بهنظر او فهرست کتابخانه ابزار خدمت کارمندان کتابخانه و استفادهکنندگان بود و سعی میکرد که هر وجه از موضوع را در ارتباط با نیازهای استفادهکنندگان آموزش دهد.
در ۱۹۲۶ با درخواست شورای آموزشی کتابداری، تألیف کتابی در زمینه فهرستویسی به او واگذار شد، که یکی از هفت متن درسی پایه بود که نظارت آن با انجمن کتابداران امریکا بود و بودجه آن را بنیاد کارنگی تأمین میکرد. انجمن کتابداران امریکا «مقدمهای بر فهرستنویسی و ردهبندی کتابها» را در ۱۹۲۸ بهصورت پلیکپی و در ۱۹۳۰ به شکل چاپی منتشر کرد. ویرایش دوم این اثر در ۱۹۴۳ منتشر شد. این کتاب پس از انتشار، بهعنوان یک اثر کلاسیک شناخته شد و اعتباری کسب کرد که هنوز هم ادامه دارد.
کتاب مان متأثر از ساختار درس وی بود. بهنظر وی آموزش فهرستنویسی میبایست با بررسی کتابها شروع شود، زیرا معتقد بود که بهتر است دانشجویان پیش از دانستن فنون کتابداری، با کتابها آشنا شوند. کتاب به موضوع میپرداخت و دانشجویان ردهبندی و استفاده از سرعنوانهای موضوعی را یاد میگرفتند، بهدنبال آن، فهرستنویسی و سپس موضوعات مربوط به اداره بخش فهرستنویسی قرار گرفته بود. گرچه مان به تمرین آزمایشگاهی دانشجویان اعتقاد داشت، اما به نظر وی مجموعه برگهها میبایست توسط ماشیننویسها آماده میشد. ظاهراً وی از نخستین مدرسان کتابداری بود که از وسایل سمعی و بصری در آموزش فهرستنویسی، و از دستگاه نمایش بازتابی بهمنظور نشان دادن صفحه عنوان کتابها روی پرده استفاده کرد.
در اواخر دهه ۱۹۲۰، بیشاپ در مشکلات فهرستنویسی کتابخانه واتیکان درگیر شد. مان نیز بهعنوان مشاور فهرستنویسی او خدمت میکرد و چند فهرستنویس را که از کتابخانه واتیکان به دانشگاه میشیگان فرستاده بودند تربیت کرد. او وضعیت فهرستنویسی و ردهبندی کتابخانه کالج معلمان دانشگاه کلمبیا را ارزیابی کرد و این ارزیابی به تجدیدنظر در فهرست آنجا انجامید.
در ۱۹۳۱ هیئت اجرایی انجمن کتابداران امریکا، او را به عضویت در کمیتهای درآورد که وظیفه آن بررسی امکان فهرستنویسی مشترک میان کتابخانههای تحقیقاتی بود. پروژه فهرستنویسی مشترک با بودجه شورای آموزش عمومی و بهدنبال این بررسی آغاز شد. مان در ۱۹۳۲، با استفاده از بورس بنیاد کارنگی در جریان فرصت مطالعاتی یکساله، به مطالعه آموزش کتابداری در اروپا پرداخت.
مان در ۱۹۳۸، در سن ۶۵ سالگی بازنشسته شد، ولی تا ۱۹۴۲ بهفعالیت خود در کمیته تجدیدنظر در قواعد فهرستنویسی انجمن کتابداران امریکا ادامه داد. در ۱۹۴۵ به چولا ویستا ، کالیفرنیا رفت و در ۲۲ اوت ۱۹۶۰ درگذشت.