به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست نقد و معرفی کتاب «سیستم اطلاعات مکانی جی‌آی‌اس و کاربردهای آن در علم اطلاعات و دانششناسی» با همکاری انجمن علمی مدیریت اطلاعات ایران و موسسه خانه کتاب، شنبه 24 بهمن‌ماه، با حضور دکتر داریوش مطلبی، کارشناس علم اطلاعات و دانششناسی و رئیس مرکز آموزش عالی علمی کاربردی فرهنگ و هنر واحد 5 (مرکز تخصصی چاپ و نشر)، دکتر رویا پورنقی، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) و دکتر فهیمه باب‌الحوائجی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات در سرای کتاب برگزار شد.
فقط با تخصص در یک حوزه نمیتوان مشکلات را رفع کرد
مطلبی در این نشست در نقد کتاب «سیستم اطلاعات مکانی جی‌آی‌اس و کاربردهای آن درعلم اطلاعات و دانششناسی» اظهار کرد: نقد کتاب‌‌هایی که یکبار فرآیند داوری علمی را پشت سر گذاشته‌اند، کار چندان ساده‌‌ای نیست. طی نزدیک به 13 سالی که در حوزه نقد کتاب فعالیت می‌‌کنم، معتقدم که نمیتوان نکته منفی را در این آثار پیدا کرد، البته نقد فقط فرایند پیدا کردن نقاط ضعف نیست.
وی افزود: تعداد کتاب‌‌هایی که دارای محتوای دانش‌گستر باشند، اندک است و در سال‌های گذشته کتاب‌‌ها دانشی را به دانش قبلی مخاطبان اضافه نکرده‌اند، اما کتاب «سیستم اطلاعات مکانی جی‌آی‌اس و کاربردهای آن در علم اطلاعات و دانششناسی» دانش علم اطلاعات و دانششناسی را افزون کرده است. از دیگر ویژگی‌هایی این کتاب بین‌رشته‌‌ای بودن آن است و به‌عبارت دیگر با وجود ویژگی‌های عصر صنعتی، در حال حاضر نمیتوان برای مسائل فقط با تخصص در یک حوزه راه‌حل پیدا کرد.
مطلبی ادامه داد: شیالی رانگاناتان، کتابدار معروف هندی برای کتابدار‌ها پنج قانون «کتاب برای استفاده است»، «هر خواننده کتابش»، «هر کتاب خواننده‌اش»، «صرفه‌جویی در وقت خواننده» و «کتابخانه ارگانیستی رو به رشد و زنده» را ارائه کرده که به‌نظر میرسد این کتاب برای تحقق همه این قوانین موثر است. برخی مباحث بهطور ضمنی و برخی بهطور مستقیم در تحقق این قوانین موثر هستند و بنابراین این کتاب کاربردی است.
رئیس مرکز آموزش عالی علمی کاربردی فرهنگ و هنر واحد 5 (مرکز تخصصی چاپ و نشر) گفت: مستند‌دهی در این کتاب به شیوه مطلوبی صورت گرفته و نمودار‌ها در فصل‌های 5، 6 و 7 می‌تواند بهعنوان الگویی برای دیگر پژوهشگران کاربرد داشته باشد. نمایه و ظاهر کتاب نیز در حد مطلوبی تهیه و طراحی شده است.
مطلبی در ادامه عنوان کرد: در برخی فصل‌ها، فکت‌هایی ارائه شده که مبنایی برای آن‌ها مطرح نشده که البته این موارد بسیار اندک هستند؛ بهتر بود برای تکمیل مفهوم «جی آی اس» از منابع دیگری استفاده می‌شد. از سوی دیگر تاثیر «جی آی اس» بر علم اطلاعات و دانششناسی چندان مشخص نیست و بهتر بود طولانی‌تر باشد. مسائل سیاسی در ششمین فصل کتاب چندان مفهوم نیست. بهترین نکته در بررسی این کتاب استفاده از مقاله بهعنوان منبع است، اما به‌نظر میرسد اگر کتاب با نگارش ترویجی تدوین می‌شد، برای مخاطب عام نیز کاربرد بیشتری پیدا می‌کرد. بنابراین پیشنهاد میشود تا در نسخه‌های دیگر کتاب برای دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ترویجی‌تر نوشته شود.
وی همچنین با اشاره به معرفی نرم‌افزار «جی آی اس» در کتاب حاضر پیشنهاد کرد که در نسخه‌های بعدی انواع نرم‌‌افزار‌ها معرفی شوند.
کتاب دارای پتانسیل بالایی برای ارائه ایده به مخاطبان است
رویا پورنقی، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) بهعنوان دیگر سخنران نشست نقد و معرفی کتاب «سیستم اطلاعات مکانی جی‌آی‌اس و کاربردهای آن در علم اطلاعات و دانششناسی» گفت: این کتاب بعد از تصویب در شورای پژوهشی پژوهشگاه علم اطلاعات و دانششناسی، داوری و ویراستاری علمی به مرحله چاپ رسید و به‌عبارت دیگر از استاندارد‌های پایه برخوردار است.
وی در تشریح مفهوم سیستم‌های اطلاعات مکانی افزود: فناوری‌های استفاده از سیستم‌های اطلاعات مکانی امروزه در بازار‌های اطلاعاتی جای خود را پیدا کرده و در خدمات کتابخانه‌‌ای رایج است. اگرچه این فناوری از دهه 1970 در سایر رشته‌های مختلف مانند شهر‌سازی، زیست‌شناسی، سازمان‌های زمین‌شناسی و مهندسی نفت مورد استفاده قرار گرفت، اما نزدیک به یک دهه از ورود این فناوری در عرصه علم اطلاعات و دانششناسی می‌گذرد.
این کارشناس علم اطلاعات و دانششناسی ادامه داد: این سیستم با انواع نیاز‌ها مطابقت و سازگاری پیدا می‌کند، بنابراین سهولت کاربرد در شیوه‌های مختلف را فراهم می‌کند. 80 درصد از همه اطلاعات ذخیره شده از سوی بخش‌های دولتی و خصوصی داخل و به‌ویژه کشورهای پیشرو ماهیت مکانی دارند که کمتر به آن مراجعه می‌‌کنیم. کاربردهای «جی‌آی اس» به‌ویژه در حوزه‌های کسب‌و‌کار رو‌به‌رشد است و کتابخانه‌ها نیز می‌توانند بهره‌‌‌های فراوانی از این فناوری داشته باشند.
یکی از نویسندگان کتاب «سیستم اطلاعات مکانی جی‌آی‌اس و کاربردهای آن در علم اطلاعات و دانششناسی» اظهار کرد: در تدوین کتاب به کاربرد‌ها پرداخته شده است. کتاب در هشت فصل تدوین شده که نخستین فصل آن به مبانی، چیستی، ماهیت و تحولات «جی آی اس» در ایران و جهان اختصاص دارد.
پورنقی گفت: در دومین فصل کتاب به قابلیت‌ها و دادههای جی آی اس، عناصر اصلی، مولفه‌ها و داده‌ها و در فصل سوم نیز به مزایا، مسائل و مشکلات توسعه جی آی اس و در انتهای این فصل به کمک‌‌های جی آی اس به گردآوری اطلاعات مکانی پرداخته شده است. از چهارمین فصل کتاب به بعد کاربردهای جی آی اس بررسی شده و در واقع مباحث تخصصی کتاب از فصل چهارم کتاب شکل می‌گیرد.
وی افزود: پیدایش جی آی اس در چهارمین فصل مطرح شده و پنجمین فصل نیز که از جمله ویژگی‌های متمایز کتاب در مقایسه با کتاب‌های مشابه به‌حساب می‌آید، شامل دسته‌بندی در کاربردهای سیستم جی آی اس در کتابخانه‌هاست، یعنی کاری که بر پایه دادههای مکانی داخلی و خارجی کتابخانه‌ها صورت می‌گیرد. از تصاویر و پروژه‌های واقعی در این فصل استفاده شده که از ویژگی‌های این اثر محسوب میشود. نمونه‌‌‌های ارائه شده در فصل هفتم برای کتابدار‌ها بسیار کاربردی است. فصل هشتم کتاب نیز به چالش‌‌‌ها و مسائل جی آی اس اختصاص دارد. این کتاب دارای پتانسیل بالایی برای ارائه ایده به مخاطبان است.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات (ایرانداک) ادامه داد: از جمله اهداف تدوین کتاب «سیستم اطلاعات مکانی جی‌آی‌اس و کاربردهای آن در علم اطلاعات و دانششناسی» آشنایی مدیران، دانشجویان و کتابدار‌ها با مفهوم جی آی اس و کاربردهای آن و ایجاد نگاه نو در این حوزه است. ارائه نمونه‌ها و دادههای بالفعل جی آی اس در انواع پروژه‌های مختلف بین‌المللی، بستری مناسب برای استفاده مخاطب فراهم کرده است.
کتابخانه‌های تخصصی ایران چندان نظام‌مند نیست
فهیمه باب‌الحوائجی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات نیز در این نشست اظهار کرد: از ویژگی‌های منحصر به فرد این کتاب، پرداختن به بحث «خدمات» است؛ موضوعی که به‌غیر از آقای «ضیاء» در عرصه بین‌المللی هیچ نویسنده‌ای به این موضوع نپرداخته است. کتابخانه‌های تخصصی ایران برعکس کتابخانه‌های کشورهای پیشرفته چندان نظام‌مند نیست و بنابراین پژوهش در مقوله بحث «خدمات» کار بسیار سختی است. با دیدگاه دکتر مطلبی درباره ترویجی کردن کتاب موافقم، اما معتقدم که از نبود کتابدار متخصص جی آی اس رنج می‌بریم.
