مفاتیح الحیاه
نویسنده: عبدالله جوادی آملی
تحقیق و تنظیم: محمد حسین فلاح‌زاده، یدا… مقدسی، کمال‌الدین عمادی، محمود لطیفی، جعفر آریایی
ویرایش و مشاوره علمی: علی اسلامی، جواد محدثی، محمود مهدی‌پور
موضوع: راه و رسم زندگی (اسلام)
محل نشر: قم
ناشر: اسراء
سال نشر: ۱۳۹۱
تعداد صفحه: ۷۷۶ص.
شابک: ISBN 978-964-8739-66-4‎

کتاب مفاتیح الحیات ، زیر نظر آیت الله جوادی آملی با همکاری جمعی از اساتید حوزه و توسط انتشارات اسرا به چاپ رسیده است. مفاتیح الحیات را جلد دوم مفاتیح الجنان می نامند، از نظر آیت الله جوادی آملی تفاوت این کتاب و مفاتیح الجنان در این است که این کتاب جهت حرکت انسان در راه حق و با چراغ حق و در منظر خداست. «مفاتیح الحیات» کتابی با محوریت زندگی متدینانه و تمدن دین مدارانه با استفاده از آیات و روایات است که در آن به بررسی سبک زندگی انسان موحد و متدین در مسیر زندگی دنیوی پرداخته است. این کتاب ۷۷۶ صفحه ای محصول تلاش ۵ ساله اندیشمندان و اعضای گروه فقه پژوهشگاه علوم وحیانی معارج زیر نظر علامه آیت الله جوادی آملی بوده که با بهره گیری و بررسی شش هزار روایت از معصومین(ع) و آیات قرآن کریم تألیف گردیده است. علامه جوادی آملی مرجع تقلید، فیلسوف، مفسر بزرگ قرآن و شاگرد بزرگانی چون علامه طباطبایی و علامه شعرانی است.

مفاتیح الحیات که به گفته برخی از بزرگان می توان آن را کامل کننده پیام مفاتیح الجنان دانست بر دارنده مطالبی نغز در مورد سبک زندگی مسلمان موحد، بایسته ها و شایسته های زندگی اوست.
حضرت آیت الله جوادی آملی در مقدمه این کتاب که مشتمل بر ۱۵ اصل حاوی مبانی نظری مفاتیح الحیات می باشد به بیان مباحث جهان شناسی، معرفت شناسی، تکالیف الهی انسان و بایدها و نبایدهای زندگی انسان الهی می پردازند. ایشان در این مقدمه با بیان این مطلب که «تمدن هر جامعه در آینه تدین آن ظهور می کند» چگونگی زندگی دنیوی مبتنی بر معارف وحیانی را مرحله چهارم از سیر عرفانی انسان یعنی «سیر من الخلق الی الخلق بالحق» عنوان نموده و این ظهور را در ساحت مسائل روزمره اجتماعی و سیاسی در ترازوی تحلیل قرار می دهند.

ایشان در ادامه با بیان ضرورت حق مداری و نگاه عدالت مدارانه در پایه ریزی و بنیان گذاری یک تمدن متدینانه، زندگی الهی را شامل سه بخش «جهان دانی»، «جهان داری» و «جهان آرائی» عنوان نموده و این سه مرحله را مورد تبیین قرار می دهند. هم چنین بنیان گذاری و پایه ریزی تمدن و جامعه دین مدار را متوقف بر سلامت و عدالت سه عنصر «قانون گذار»، «هیات حاکم» و «مردم» می دانند و با اشاره به اصل جهان شمولی دین مبین اسلام از حیث کلیت و دوام، اقتضاء برآورده شدن انتظار در این سه شأن را بررسی می نمایند.

در اواخر این مقدمه، پیام کتاب مفاتیح الحیات را این گونه بیان می کنند: «پیام کتاب مفاتیح الحیات تنها گشودن راه زندگی متمدنانه و متدینانه بشر نیست بلکه باز کردن راز مهر شده کیفیت زندگی هر چیزی است که از هستی سهمی دارد هر چند ظاهرا جامد و خاموش یا نامی بالنده بدون ادراک وهمی و خیالی باشد.»

مفاتیح الحیات ۵ بخش دارد :
بخش اول، تعامل انسان با خود می باشد . برخی فصل های این بخش : تفکر ، یادگیری ، حفظ تن ، نظافت ، خوردن ، لباس ، آراستگی ، مسکن ، مسافرت ، خواب ، تفریح ، ورزش و… است.
بخش دوم، تعامل انسان با همنوعان است که شامل فصل های خویشاوندان ، مسلمانان ، بیگانگان ، مستضعفان، دشمنان ، شهروندان و… است.
بخش سوم، تعامل مردم و نظام اسلامی است که شامل : نظام سیاسی، نظام اجتماعی، شهرداری ، امور اقتصادی و… است.
بخش چهارم کتاب مفاتیح الحیات، تعامل انسان با حیوان است که شامل نگهداری حیوان، بهره گیری از حیوان، حقوق حیوان و… می باشد.
بخش پنجم کتاب در مورد تعامل انسان با محیط زیست است که شامل محیط زیست، خاک، درختکاری، فضای سبز، باد و باران، دریاها، راه ها، مواد سوختی، گردشگری و… است.

در پایان این کتاب نیز بخشی با عنوان خاتمه به اشارات و تذکراتی در مورد آداب و رسوم و سنن پرداخته است. این بخش از کتاب حاوی مباحثی چون آئین نوروز، یلدا، چهارشنبه سوری و … می باشد. هم چنین در این خاتمه مباحث دقیقی در مورد استخاره و تفأل عنوان گردیده است.

سبک این کتاب در ارائه مطالب چیزی شبیه به سبکی است که شیخ صدوق در «ثواب العمال و عقاب الاعمال» و هم چنین مجلسی در «حلیه المتقین» به کار برده است. اما با نگاهی دقیق و محققانه می توان دریافت که این کتب از زاویه پرداخت احادیث بسیار متفاوت اند. چرا که مفاتیح الحیات بر خلاف کتب مذکور که حاصل تلاش های یک محدث بوده اند با نگاهی فقهی و مجتهدانه به موشکافی روایات پرداخته و علاوه بر نقل احادیث به بررسی درو نمایه آن ها مبادرت ورزیده است. نگاه زمان شناسانه، سازگار و قابل تطبیق با وضعیت حال حاضر جهان دیگر شاخصه مهمی است که این کتاب را از دیگر کتب متمایز می سازد.

مفاتیح الحیات را می توان به صراحت شناسنامه اسلام اجتماعی دانست چرا که نگاه علامه جوادی آملی در تدوین این کتاب نشانگر نفوذ قوانین و دستورات اسلام در تمامی شئون زندگی دنیوی است. این نگاه کاملاً در برابر نگاه سکولار به دین قرار می گیرد و نشانگر مرحله چهارم سیر عرفانی که سیر «من الخلق الی الخلق بالحق» است می باشد.

محققاً این کتاب ارائه کننده بهترین سبک زندگی آنهم با استفاده از احکام دین مبین و شرع مقدس اسلام و روایات ائمه طاهرین(علیهم السلام) می‌باشد. شاید بتوان گفت اولین بار در تاریخ تشیع است که چنین مجموعه‌ای زیر نظر فیلسوفی عمیق، مفسری قَدَر و فقیهی برجسته تدوین می‌شود و همه‌ی آن از زیر نظر تیز بین چنین شخصیتی گذشته است. گذشته از آن که کار، یک کار پژوهشی گروهی بوده و این گروه خود از شاگردان چنان استادی بوده‌اند و طبعاً در مراحل تتبع و تحقیق اولیه نیز تا حد زیادی نگاه استاد لحاظ شده است.

حضرت آیت الله جوادی آملی بارها عنوان می‌کردند کتاب مفاتیح الجنان مسیر رسیدن به جنت را برای مسلمانان ترسیم می‌کند و نیاز است کتابی در مورد مسیر زندگی در این دنیا برای جامعه اسلامی‌تدوین شود و ایشان با پی گیری‌های خود سرانجام این کتاب را به انتشار رساندند.

این کتاب که در قطع وزیری توسط مرکز نشر اسراء به چاپ رسیده است چهاردهم اردیبهشت ۱۳۹۱ و با حضور جمعی از فضلا و سخنرانی آیت الله استادی در بیست و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران رونمایی شد.