کتابخانه ملی مالزی National Library of Malaysia= Perpustakaan Negara Malaysia

تاسیس: ۱۹۷۲ م.

وبگاه: http://www.pnm.gov.my

موقعیّت: کوالالامپور

توسعه کتابخانه‌های مالزی عمدتاً پس از کسب استقلال مالزی به وقوع پیوست. در سال ۱۹۵۶ گروه دوستداران کتابخانه در مالزی (نیای انجمن کنونی کتابداران مالزی) نامه‌ای در باب خدمات کتابخانه‌های عمومی به دولت مالزی تسلیم کردند. در این نامه گرچه اشاره‌ای مستقیم به کتابخانه ملی نشده بود، ولی پیشنهاد تشکیل هیئت ملی کتابخانه‌ها که نقش توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی را در مقیاس ملی ایفا می‌کرد آمده بود و توصیه‌هایی نظیر تهیه فهرستگان، کتابشناسی ملی، و وظایفی که عمدتاً برای کتابخانه‌های ملی قابل طرح است، مشهود بود. این نامه، البته چندان مورد عنایت حکومت وقت قرار نگرفت.

نخستین نشانه‌ای که می‌تواند دال بر تأیید تأسیس کتابخانه ملی باشد در سال ۱۹۵۹ از سوی نخست‌وزیر وقت ابراز شد. چهار سال بعد در نوامبر ۱۹۶۳، نخست‌وزیر از رئیس آرشیو ملی خواست تا درباره ایجاد کتابخانه ملی مالزی در کوالالامپور مطالعه کند و گزارشی ارائه دهد. به دنبال ارائه گزارش، دولت در سال ۱۹۶۶ دستور ایجاد کمیته کتابخانه ملی را صادر کرد. به‌عنوان نخستین گام، در سال ۱۹۶۶ واحد جدیدی با عنوان «واحد خدمات کتابخانه ملی» در آرشیو ملی مالزی ایجاد گردید و کتابدار با تجربه‌ای به مدیریت آن واحد گمارده شد.

وظیفه اصلی این واحد اجرای قانون ۱۹۶۶ مربوط به واسپاری کتاب، حفظ مواد و منابع، و تهیه و نشر کتابشناسی ملی بود و به دنبال پیشنهادی از سوی کمیته کتابخانه ملی، از ساختار تشکیلاتی آرشیو ملی جدا گردید. ولی هر دو مرکز زیر نظر مدیریت واحدی اداره می‌شد، ‌تا اینکه در سال ۱۹۷۲ بنا به توصیه یونسکو، قانونی از مجلس مالزی گذشت که به‌موجب آن، کتابخانه ملی به‌عنوان مؤسسه‌ای مستقل به تصویب رسید و رسماً در اول سپتامبر ۱۹۷۲ استقلال یافت. از سال ۱۹۷۷ از لحاظ نیروی انسانی، تجهیزات، و مجموعه رشدی چشمگیر یافت و یک سال بعد در ۱۹۷۸، فکر ایجاد بنایی جدید برای کتابخانه ملی نضج گرفت.

ساختمان

در سال ۱۹۷۸ دولت مالزی زمینی به وسعت ۲/۲ هکتار را برای ایجاد کتابخانه ملی جدید اختصاص داد و گروهی معمار و مهندس را مأمور انجام کار کرد و سرانجام کتابخانه ملی در سال ۱۹۹۲ به اتمام رسید. طرح ساختمان کتابخانه برگرفته از طرح کلاه سنتی مالزیایی‌ها است که نماد غرور و افتخار مردم مالزی و همچنین نشانه پیروزی‌های معنوی است.

سه بام ساختمان که با یکدیگر اختلاف سطح دارند برحول یک نورگیر میانی قرار گرفته‌اند و نشانه وحدت ملی و همچنین نماد اهداف سه‌گانه کتابخانه ملی هستند. رنگ آبی نمای بیرونی شیروانی‌های کتابخانه که به نقش‌های برگرفته از پوشاک سنتی مالزی مزین است، نماد میراث فرهنگی است.

زیربنای مفید کتابخانه ۰۳۷‚۲۲ مترمربع است که جمعاً در هفت طبقه تقسیم شده. ساختمان به گونه‌ای طراحی شده که نهایت استفاده از فضاهای مختلف صورت گیرد و در ضمن قابل گسترش باشد. رفاه استفاده‌کنندگان در یکایک طبقات مدنظر بوده و ورود و خروج معلولان و استفاده آنان از محل نیز پیش‌بینی شده است. در حال حاضر محل نشستن برای۱۰۰۰ استفاده‌کننده بزرگسال، ۱۰۰ استفاده‌کننده کودک و نوجوان، و ۴۰۰ کارمند پیش‌بینی شده و گنجایش بیش از یک میلیون کتاب (با قابلیت گسترش) در نظر گرفته شده و دارای تالار کنفرانسی با گنجایش ۳۶۷ صندولی و تجهیزات صوتی و تصویری مناسب می‌باشد. ضمناً علاوه بر رستوان و تریا، باشگاهی نیز در زیرزمین ساخته شده که استفاده‌کنندگان می‌توانند برای رفع خستگی از امکانات ورزشی و بدنسازی آن استفاده کنند.

فعالیت‌ها و خدمات

آنچه قانون برای کتابخانه ملی مالزی تعریف کرده، در سه مقوله مشخص چنین بیان شده‌اند:

دسترس‌پذیرساختن مجموعه‌ای ملی از مواد کتابخانه‌ای برای استفاده نسل‌های حال و آینده

تسهیل در دستیابی همگان به منابع کتابخانه‌ای داخل و خارج کشور

 برعهده‌داشتن راهبردی کلیه مسائل مربوط به کتابخانه‌ها در سراسر کشور.

با عنایت به مقولات سه‌گانه مورد اشاره، کتابخانه ملی به فعالیت‌های زیر مشغول است:

 ارائه خدمات اسنادی به اشخاص حقیقی و حقوقی

برقراری روابط بین‌المللی برای تسهیل در دستیابی به اطلاعات

نگهداری مواد و منابع و مراقبت از آن‌ها به‌عنوان میراث علمی و فرهنگی کشور

ارائه خدمات مشاوره‌ای در زمینه‌های تخصصی

تحقیق و توسعه در زمینه‌های گوناگون اطلاع‌رسانی

تدوین استانداردهای مرتبط و ارائه خدمات استانداردسازی

انجام امور فهرست پیش از انتشار از طریق ارتباط با ناشران

انتشار فهرست‌ها، راهنماها و دیگر متون مرتبط با اهداف و وظایف.

کتابخانه ملی مالزی دیگر از برگه‌دان استفاده نمی‌کند و همه مواد و منابع خود را به صورت پایگاه‌های اطلاعاتی متعدد درآورده است که ازجمله می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

پایگاه تک‌نگاشت‌ها

پایگاه فهرست مقالات مجلات مالزی

پایگاه روزنامه‌های مالزی

پایگاه مقالات کنفرانس‌های مالزی

پایگاه سی‌دی‌رام‌های نشریات فراهم‌آوری‌شده.

کتابخانه ملی مالزی علاوه بر وظایف تعریف‌شده کتابخانه ملی، همانند کتابخانه‌های عمومی نیز به ارائه خدمات می‌پردازد و دریافت پنج نسخه به‌موجب قانون واسپاری سبب شده که کتاب‌ها حتی به خارج از کتابخانه امانت داده شوند.

شرایط عضویت بسیار ساده است و حتی خارجیانی که برای چند روز در مالزی اقامت دارند، می‌توانند با ارائه اطلاعات گذرنامه خود و تکمیل فرم مربوط، از خدمات کتابخانه ملی بهره‌مند شوند. وجود میزهای انفرادی خاص و پایانه‌های متعدد سبب شده که استفاده از مواد سمعی و بصری در محل کتابخانه به سهولت انجام شود. خدمات پیوسته «دیالوگ» از طریق کتابخانه صورت می‌گیرد و به دلیل اتصال کتابخانه به اینترنت، استفاده‌کنندگان می‌توانند به اطلاعاتی به وسعت اعضای شبکه دست یابند.

دریافت‌کننده عمده سی‌دی‌رام در مالزی کتابخانه ملی است و به همین دلیل شبکه‌ای به نام «سی‌دی‌نت» پدید آورده که در حال حاضر ۲۲ سی‌دی‌رام را همزمان در ۱۵ ایستگاه می‌توان مورد استفاده قرار داد. وظایفی که برای کتابخانه ملی مالزی تعریف شده سبب گردیده است که این کتابخانه بر کلیه فعالیت‌های کتابخانه‌ای و اطلاع‌رسانی کشور اشراف و نظارت داشته باشد. بنابراین بر ۳ شعبه، ۴ کتابخانه سیار، ۹۸ ایستگاه کتابخانه سیار، ۳۵۱ کتابخانه عمومی، ۵۶ واحد استانی، ۱۹۸ واحد روستایی، ۸۵ کتابخانه دانشگاهی (شامل ۹ کتابخانه مرکزی)، ۳۲۹ کتابخانه تخصصی، ۱۴۷۰ کتابخانه دبیرستانی و ۶۹۶۵ کتابخانه دبستانی نظارت می‌کند و هماهنگی فعالیت‌ها و خدمات آن‌ها را برعهده دارد.

تدوین و شناساندن «مالمارک» که از ۱۹۷۸ آغاز شد و هدایت و مدیریت آن با کتابخانه ملی است، سبب شده که کتابخانه‌ها از انضباط و نظمی تعریف‌شده برخوردار باشند. علاوه بر ارائه خدمات از طریق اینترنت، ‌هم‌اکنون شبکه‌ای متشکل از ۴۳ کتابخانه به صورت پیوسته در مالزی فعال است که طراح و هدایت‌کننده آن کتابخانه ملی است.

کارکنان

کتابخانه ملی دارای ۲۴۷ کارمند است که ۸۲ نفر از آن‌ها متخصص رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی هستند.

مجموعه‌ها

مجموعه کتابخانه در سال ۲۰۰۲ بالغ بر ۵۳۲‚۷۲۵‚۱ فقره و شامل مواد کتابی و غیر کتابی به شرح زیر است:

مواد کتابی (شامل کتاب، نشریه، نقشه، پوستر و جز آن) ۱۶۴‚۶۲۹‚۱ فقره

مواد سمعی و بصری (شامل میکروفیش، میکروفیلم، عکس،‌نوار صوتی، نوار ویدیویی، کیت‌های چندرسانه ای، فیلم استریپ، فیلم، صفحه، اسلاید و جز آن) ۳۶۸‚۹۶ فقره

نسخه خطی (عمدتاً به خط حاوی) ۲۰۰۰ نسخه.

گرچه قانون واسپاری از ۱۹۶۶ وجود داشته، ولی از سال ۱۹۸۶ قانون جدید واسپاری به مرحله اجرا درآمده که بر اساس آن، از مواد کتابی پنج نسخه و از مواد غیرکتابی دو نسخه باید به کتابخانه ملی واگذار شود.

ورودی‌ها

کتاب، نشریه، نسخه خطی، نقشه، میکروفرم، فیلم، مواد صوتی، کتاب کمیاب، اسلاید، عکس، نوار ویدیویی، پوستر.

انتشارات

آنچه کتابخانه ملی مالزی در حال حاضر منتشر کرده یا می‌کند، احتمالاً به قرار زیر است:

کتابشناسی ملی؛ فهرست مقالات مجلات؛ فهرست مقالات گردهمایی‌ها؛ فهرست مقالات روزنامه‌ها؛ فهرست نسخه‌های خطی؛ فهرست سرعنوان‌های موضوعی؛ راهنمای پایگاه‌های اطلاعاتی؛ راهنمای آوانگاری به لاتین؛ فهرست متون اسلامی؛ فهرست متون مرتبط با آسیا و اقیانوسیه.

تصاویر کتابخانه