کتابخانه دارالفنون   Darolfonoon library

سال تاسیس: ۱۲۶۹ ه.ق

موقعیّت: تهران

سنگ بنای مدرسه دارالفنون در سال ۱۲۶۶ هجری قمری (۱۲۲۹شمسی) به دستور امیر کبیر در زمینی واقع در شمال شرقی ارک سلطنتی که پیش از آن سرباز خانه نامیده می شد، بنا نهاده شد اعتمادالسلطنه در جلد دوم کتاب مرآت البلدان صفحه ۷۲خود می نویسد: «دراین سال (۱۲۶۷)در ارگ همایونی ،مدرسه مبارکه دارالفنون ساخته شد. اگرچه شروع به ساختن واقدام به بنای این محل منیف ومکان رفیع، فی الحقیقه درسال قبل، انجام شد ولی در این سال خجسته مآل ساخته آمد. طرح این بنا را میرزا رضا خان مهندس باشی ارائه کرد و به معماری محمد تقی خان معمارباشی بنا نمودند و قسمت شرقی آن را به اتمام رساندند و معلمین برای تعلیم علوم جدید و انکشافات تازه و السنه مختلف دول اروپایی از فرنگستان طلبیدند.»
مدرسه مبارکه دارالفنون در روز ۲۵ربیع الاول سال ۱۲۶۸هجری قمری (۱۲۳۱شمسی) افتتاح گردید. برای تدریس نیاز به کتاب درسی بود و چون موضوعات درسی آن موقع مسائلی چون :امورنظامی –ریاضی –هندسه-وپزشکی بود، معلمین خارجی دعوت شده ازکشور آلمان مطالبشان رابه وسیله مترجم بیان می کردند. مجمو عه تقریرات همین استادان اولین کتاب های درسی آن مدرسه را تشگیل می داد. در سال ۱۲۶۹هجری قمری کتابخانه دارالفنون باعنوان :«کتابخانه مبارکه دارالفنون »تشکیل گردید.(اما مهر کتابخانه ای که ساخته میشودهما ن تاریخ تاسیس دارالفنون را دارد)

تاسال ۱۲۷۰هجری قمری محصّلان طب برای آشنایی با بدن انسان ،فقط از یک اسکلت که در مدرسه موجود بود استفاده می کردند. تا این که در این سال ،یک نفر از افراد بیگانه درتهران وفات کرد، چون مرگ وی مشکوک بود، دکتر پولاک معلم طب دارالفنون اجازه یافت ،جنازه را کالبد شکافی کند، پس از این تاریخ پرفسور بارنه ئود معلم زبان فرانسه جسد خود را پیش از مرگ به مدرسه دارالفنون فروخت. وی با این پول کتاب های مفید برای استفاده دانش آموزان دارالفنون _برای کتابخانه دارالفنون _تهیه کرد. البته وقتی هم وفات کرد جسدش را تحویل مدرسه دادند، تا مورد استفاده محصلان طب قرار گیرد. از زمان تاًسیس کتابخانه مبارکه دارالفنون تا سال ۱۳۵۷شمسی ،نام کتابخانه دارالفنون به شرح ذیل بوده است:

• کتابخانه مبارکه دارالفنون
• کتابخانه معارف
• کتابخانه معرف عمومی
• کتابخانه معارف فنی
• کتابخانه فردوسی

لازم به ذکراست که درسال ۱۳۴۱هجری قمری مطابق باسال ۱۳۰۱شمسی به پیشنهاد رئیس الوزرا بنا شد به پاس خدمات امیر کبیر، مجسمه ای از او ساخته شود و در دارالفنون نصب گردد، این فکر مورد قبول واستقبال دانش آموختگان دارالفنون و اندیشمندان قرارگرفت ،از این رو برای تامین ساخت مجسمه امیر کبیر دست به جمع آوری اعانه شدند. اسامی اعانه دهندگان درشماره ۱۲۳۴سال ششم روزنامه ایران مورخ ۱۹صفر ۱۳۴۱ هجری قمری برابر با مهر ۱۳۰۱شمسی و شماره ۱۲۵۷سال ششم روزنامه ایران مورخ پنج شنبه ۲۶ربیع الاول ۱۳۴۱هجری قمری (۱۳۰۱شمسی ) آمده است. پس از آن که مقدمات ساختن و نصب مجسمه امیر کبیر قراهم شد، بعضی از علما این کار را جایز ندانستند، ناگزیر وجوه جمع آوری شده به مصرف تجهیز کتابخانه مدرسه دارالفنون رسید.

علی قلی خان مخبرالسلطنه ،وزیر عتوم اولین کتابدار دارالفنون بوده است و درسال ۱۲۷۶هجری قمری منصب کتابداری به وسیله ناصرالدین شاه به جعفر قلی خان نیّرالمللک واگذارشد. درسال ۱۲۸۰ هجری قمری شاه زاده اعتضادالسلطنه کتابخانه ای که مجموعه ای ازکتاب های فارسی و خارجی را تهیه می نماید، مجدداً در کتابخانه دارالفنون (کتابخانه معارف عمومی)قرار گرفته و شهرت می یابد.

این کتابخانه (کتابخانه معارف عمومی دارالفنون )تا سال ۱۳۱۶شمسی فعال بوده است،جون در۲۳شهریور ۱۳۱۶کتابخانه ملی درساخنمان جدیدآن در خیابان رافائیل (۳۰تیر فعلی )به وجودمی آید ،لذا به دستور علاِ الملک وزیر معارف ،کتاب های کتابخانه معارف عمومی دارالفنون به آنجا انتقال می یابد.

امّا از آن جا که دارالفنون دارای مراکز آموزشی مختلفی بوده است و به ترتیب به صورت واحدهای آموزشی مستقلّی درمی آید، مانند دانشکده طب _دانشکده پلی تکنیک و… لذا در سال ۱۳۱۳شمسی کتابخانه معارف فنّی به وجود می آید. در سال ۱۳۱۶ کتابخانه ملّی تعداد ۲۹۹۱ کتاب چاپی و ۲۴۲۳ کتاب خطی و ۶۲ کتاب عکسی دارد، امّا کتابخانه دارالفنون در این سال فقط ۸۷۷کتاب، موجود دارد. تعداد کتاب های جاپی موجود در کتابخانه معارف فنّی در سال ۱۳۱۵به تعداد ۴۳۹۲بوده است بعداً همین کتابخانه معارف فنّی به وزارت معارف که محل آن در تالار آینه بوده است انتقال می یابد. در سال ۱۳۴۶که باشگاه معلمان وزارت آموزش و پرورش شروع به کار می نماید،کتاب های موجود درکتابخانه تالار آینه به آن جا منتقل می گردد(خیابان کاشان فعلی) که مدیریت آن را در آن زمان آقای احمد مهران به عهده داشته اند.

امّا کتابخانه دارالفنون برای رفع نیاز علمی و تحقیقاتی دانش آموزان و معلمان خود به کار خودشان تا شروع انقلاب اسلامی ادامه می داده است. پس از انقلاب دارالفنون مدّتی به مرکز تربیت معلم تبدیل گردید و مدتی هم مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان وزارت آموزش و پرورش شد. درسال ۱۳۶۷ این بنای ارجمند به شماره ۱۷۴۸درفهرست آثار ملّی ایران به ثبت رسید و در زمان آقای حسین مظفر، وزیر وقت وزارت آموزش و پرورش بهره وری از دارالفنون با عنوان :(گنجینه و مرکز اسناد دارالفنون وزارت آموزش و پرورش )به عهده پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش قرار گرفت که اکنون با نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درحال مرمت وباز سازی است و انشاءِالله پس از اتمام بازسازی دوباره کتابخانه دارالفنون با کیفیتی بهتر از گذشته به کار خود ادامه خواهد داد.

تصاویر کتابخانه