کتابخانه ملی پرتغال National Library of Portugal= Biblioteca Nacional de Portugal

تاسیس: ۲۹ فوریه ۱۷۹۶م.

وبگاه: http://www.bnportugal.pt

موقعیّت: لیسبون

در حدود دویست سال پیش در سال ۱۷۹۶ به دستور «کوین مری اول» (مادر «دون ژوان ششم» از پادشاهان پرتغال)، کتابخانه عمومی دربار تأسیس شد. این کتابخانه بعدها هسته اولیه کتابخانه ملی را تشکیل داد و مجموعه آن در سال ۱۸۳۴ با ‌آوردن مجموعه صومعه‌های ازبین‌رفته به کتابخانه، افزایش یافت و در سال ۱۸۳۶ به «کتابخانه ملی پرتغال» تغییر نام داد که در آن زمان ۱۸۰ هزار جلد کتاب داشت.

از سال ۱۹۸۶ تغییراتی در نحوه اداره و همچنین خدمات آن صورت گرفت و بازرسی و نظارت بر دیگر کتابخانه‌ها نیز در زمره وظایف کتابخانه ملی درآمد. کتابخانه ملی پرتغال برای یکسان‌سازی شیوه اداره و نگهداری کتاب در کتابخانه‌ها روش یکسانی را پایه‌ریزی کرد. در یک دوره ده‌ساله (یعنی از سال ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۷) تغییرات اساسی در امر مدرنیزه‌کردن کتابخانه صورت گرفت که آن را به یک ابزار تحقیقات علمی و ادبی تبدیل نمود. پس از انقلاب ۱۹۷۴ کتابخانه ملی پرتغال به محل کنونی آن انتقال یافت و آیین‌نامه جدید آن در سال ۱۹۷۸ تنظیم شد و در سال ۱۹۸۰ به اجرا درآمد. از آن تاریخ به بعد کتابخانه ملی پرتغال به صورت یک سازمان مستقل درآمده است. قانون واسپاری در سال ۱۸۰۵ تصویب گردید و بر اساس آن از هر کتابی که در پرتغال چاپ می‌شود باید ۱۴ نسخه در اختیار کتابخانه ملی قرار گیرد. این امر سبب گردید که منابع کتابخانه ملی وسیعاً افزایش یابد.

از سال ۱۹۸۶ کتابخانه ملی برنامه‌ای را با عنوان نظام «فهرستگان پیوسته» در سطح کشور به مورد اجرا گذاشت. این برنامه شامل شناخت و اشاعه منابع موجود کتابخانه‌ای و تهیه فهرستی از آن‌ها در سطح کشور، گسترش تبادل کتاب بین کتابخانه‌های کشور، اداره پایگاه اطلاعات کتابشناسی پرتغال، و ایجاد یک سیاست هماهنگ و همکاری در بین این مؤسسات می‌باشد.

این نظام در حال حاضر بزرگترین مرجع کتابشناختی و کتابخانه‌ای در پرتغال به حساب می‌آید که کلیه کتابخانه‌های کشور می‌توانند اطلاعات خود را دراختیار آن قرار دهند و حدود ۱۰۰ کتابخانه بزرگ پرتغال را زیر پوشش دارد.

بخش‌ها

در حال حاضر بخش مرجع، قرائتخانه عمومی، نشریات، کتاب‌های خطی و نفیس، موسیقی، آرشیو آثار ادبی، میکروفیلم، نابینایان، اطلاع‌رسانی و ارتباطات، حفظ و نگهداری، ترمیم و بازسازی کتب و آثار قدیمی، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌المللی، از بخش‌های کتابخانه ملی پرتغال می‌باشند.

بخش مرجع: بخش مرجع در سال ۱۹۸۲ در کنار فهرست مرکزی در طبقه همکف ایجاد گردید. در این بخش منابع اطلاعاتی موردنظر مراجعان معرفی می‌شوند و کتابداران، آنان را در جستجوی کتابشناختی در زمینه موردعلاقه‌شان یاری می‌کنند. مراجعان به این بخش می‌توانند از طریق سامانه‌های دستی و ماشینی به کتابشناسی‌های عمومی یا منابع اطلاعاتی که در بخش مرجع هستند دسترسی یابند.

فهرست کتاب‌ها بر اساس نام نویسنده، عنوان کتاب و موضوع، دسته‌بندی شده. از سال ۱۹۸۷ هیچ کارت‌برگه‌ای به این مجموعه اضافه نگردیده و اطلاعات کلیه منابع از این تاریخ به بعد، در نظام ماشینی ثبت شده است. در سامانه ماشینی، اطلاعات مربوط به منابع قدیمی و مجموعه‌های مخصوص نیز لحاظ گردیده که در سامانه «فهرستگان پیوسته کتاب‌های پرتغال» قابل دسترسی است.

برای دسترسی به کتابشناسی‌های دیگر زبان‌ها، مراجعان می‌توانند از مرکز «لوح‌‌های فشرده» که در اتاقی در مجاورت بخش مرجع است، استفاده کنند. منابع بخش مرجع شامل فرهنگ‌های لغت، دایره‌المعارف‌ها، کتابشناسی‌های عمومی و جهانی، مقاله‌نامه‌ها و راهنماها می‌شود. برای کمک بیشتر به مراجعان بخش مرجع، گروهی از متخصصان حضور دارند که می‌توانند آنان را مستقیماً یاری کنند.

قرائتخانه عمومی: در بخش قرائتخانه عمومی که بیشتر منابع کتابخانه ملی در آنجا نگهداری می‌شود ۰۰۰‚۳۰۰‚۲ جلد کتاب در ۰۰۰‚۸۰۰ عنوان از ۱۶ تا ۲۰ کشور جهان وجود دارد که منابع آن از طریق قانون واسپاری، اهدا، خریداری، و تبادل تهیه می‌گردند. طول قفسه‌های مخازن این بخش ۳۰ کیلومتر است و بیشتر موضوعات آن ادبیات، علوم، هنر، علوم مدنی، تاریخ، جغرافی و مذهب می‌باشد. از سال ۱۹۸۶ تاکنون ۲۰۰۰ عنوان پایان‌نامه دکترا از دانشگاه‌های پرتغال جمع‌آوری گردیده که این مجموعه معمولاً در اختیار مراجعان قرار نمی‌گیرد.

قرائتخانه عمومی با ۲۲۴ صندلی در طبقه همکف قرار دارد و در مجاورت آن ۱۲ جایگاه اختصاصی برای اشخاصی که در هنگام مطالعه به شرایط خاصی نیاز دارند، قرار گرفته است. استفاده از این جایگاه‌های اختصاصی باید با درخواست از مدیر کتابخانه صورت گیرد. برای استفاده از قرائتخانه عمومی نیاز به کارت عضویت کتابخانه می‌باشد. مراجعان می‌توانند از طریق تلفن (رزرو کتاب) یا با مراجعه مستقیم، به کتاب‌ها دسترسی یابند.

بخش نشریات: این بخش مجموعه عظیمی از روزنامه‌های پرتغالی و دیگر زبان‌ها را شامل می‌شود. در این بخش ۷۰۰‚۴۸ عنوان نشریه نگهداری می‌شود که ۰۰۰‚۱۲ عنوان آن هنوز نیز چاپ می‌شوند و اکثر آن‌ها به زبان پرتغالی می‌باشند. قدیمی‌ترین نشریه مربوط به سال ۱۶۴۰ است. بخش نشریات، قرائتخانه‌ای مخصوص خود دارد. با کارت عضویت کتابخانه می‌توان از خدمات این بخش استفاده کرد.

بخش کتاب‌های خطی و نفیس: در این بخش کتاب‌های خطی، نفیس و کمیاب نگهداری می‌شوند که استفاده از آن برای عموم آزاد نمی‌باشد، و منابع آن ۰۰۰‚۱۳ عنوان کتاب خطی، تعداد قابل ملاحظه‌ای اسناد و مدارک خطی، و تعداد ۹۰۰‚۱۱۴ عکس و تصویر را شامل می‌شود. استفاده از قرائتخانه این بخش تنها با کارت عضویت مخصوص مجاز است.

بخش موسیقی: بخش موسیقی کتابخانه ملی از سال ۱۹۹۱ فعالیت خود را شروع کرده و تاکنون منابع آن به ۰۰۰‚۵۰ عنوان رسیده است که از قرن دوازدهم تا بیستم را شامل می‌شود.

بخش حفظ و نگهداری، ترمیم و بازسازی کتب و آثار قدیمی: با توجه به مراجعه عمومی و دسترس‌پذیربودن آثار موجود در کتابخانه پرتغال، بخش گسترده‌ای نیز به ترمیم، بازسازی و نگهداری کتب و آثار موجود اختصاص داده شده است. این بخش شامل حوزه میکروفیلم، صحافی، و بازسازی آثار می‌باشد.

بخش تحقیقاتی: در بخش تحقیقاتی کتابخانه، «سرویس تحقیق فهرست کتاب» قرار دارد که این قسمت در زمینه تحقیقات مختلف، سیاهه‌ای از آثار مربوطه را در اختیار محققان قرار می‌دهد. استفاده از خدمات این بخش عموماً به‌صورت درخواست کتبی است که در مقابل آن، مبالغی نیز دریافت می‌گردد.

بخش روابط عمومی: وظیفه این بخش اشاعه و معرفی فعالیت‌های کتابخانه می‌باشد. در این راستا برنامه‌ریزی دیدارهای مختلف و تهیه کارت ورود به کتابخانه و برگزاری برخی نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌ها یا معرفی کتب جدید با ویژگی‌های فرهنگی، از جمله اقدامات آن به حساب می‌آیند.

در سال ۱۹۸۸ با ابتکار کتابخانه ملی پرتغال «موزه کتاب» تأسیس شد. این واحد، نمایشگاه ثابتی از مجموعه‌ای از آثار خطی است که بیانگر تاریخچه نشر کتاب از قرون وسطی تا قرن نوزدهم در غرب می‌باشد.

کتابخانه ملی دارای بخش‌های دیگری از جمله بخش آرشیو آثار ادبی، قرائتخانه نابینایان، و بخش میکروفیلم است. در بخش میکروفیلم مراجعه‌کنندگان می‌توانند با استفاده از دستگاه میکروفیلم به آثار میکروفیلمی دسترسی یابند. در آرشیو این بخش ۸۰۰۰ عنوان میکروفیلم (عمدتاً شامل اسناد) نگهداری می‌شوند. میکروفیلم‌های کتابخانه بیشتر شامل کتب نادر و منحصربه‌فرد و روزنامه‌ها و نشریات قرن نوزده و اوایل قرن بیستم (که معمولاً کیفیت کاغذ آن‌ها خوب نبوده) می‌باشد.

خدمات اطلاعاتی پیوسته

فهرست دسترسی عمومی پیوسته (اُپک)

کتابشناسی ملی

خدمات وب جهان‌گستر

کارکنان

تعداد کارمندان کتابخانه در حدود ۲۷۳ نفر است که ۵۷ نفر آنان کتابدار متخصص هستند.

ورودی‌ها

کتاب، نشریه، نسخه خطی، کتاب چاپ قدیم، سند دولتی، نقشه، میکروفیلم.

انتشارات

کتابخانه ملی اقدام به انتشار برخی از آثار هنری می‌نماید. این کتابخانه دارای یک ماهنامه خبری و یک مجله است که هر شش ماه یک‌بار منتشر می‌شود و انتشار کتابشناسی ملی پرتغال و فهرستگان ملی را نیز بر عهده دارد.

همکاری بین‌المللی

کتابخانه ملی پرتغال ضمن تبادل اطلاعات با دیگر کشورها، در کنفرانس‌های بین‌المللی کتابشناسی نیز شرکت می‌نماید. این مؤسسه عضو «ایفلا» و «انجمن کتابخانه‌های ایبرو امریکا» می‌باشد و با آن‌ها به تبادل اطلاعات و تجربه می‌پردازد. همچنین این کتابخانه عضو «کنسرسیوم اروپایی کتابخانه‌های تحقیقاتی» می‌باشد. کتابخانه ملی پرتغال سیاست ویژه‌ای نیز در اینترنت داشته که حاوی اطلاعات عمومی و فعالیت‌های مربوط به کتابخانه ملی می‌باشد.

تصاویر کتابخانه