کتابخانه ملی هلند National Library of the Netherlands= Koninklijke Bibliotheek

تاسیس: ۱۷۹۸ م.

وبگاه: www.kb.nl/en

موقعیّت: لاهه

هُلند (به هلندی: Nederland (تلفظ: نــِیدِرلانت)، به انگلیسی: The Netherlands و Holland) (به فرانسوی: (تلفظ pe i ba) les Pays-Bas) کشوری است کوچک از قلمروهای پادشاهی هلند در شمال غربی اروپا با شانزده و نیم میلیون جمعیت که بیشترشان مسیحی پروتستان هستند. جمعیت مسلمانان هلند نزدیک به یک میلیون نفر است. پایتخت هلند شهر آمستردام است، اما به منظور تمرکززدایی بسیاری از وزارتخانه‌ها و سفارتخانه‌ها در شهر لاهه یا پیرامون آن مستقر شده‌اند. هلند بخش اصلی و اروپایی پادشاهی هلند (به زبان هلندی: Koninkrijk der Nederlanden کُنینک‌رَیک دِر نِیدِرلاندِن) بشمار می‌رود که جزایری را در آمریکای مرکزی نیز شامل می‌شود. هلند از شرق با آلمان همسایه‌است و از جنوب با بلژیک و از غرب نیز از طریق دریا با بریتانیا. بندر روتردام دومین شهر بزرگ هلند است و از نظر مساحت و تعداد اسکله‌هایی که دارد، بزرگ‌ترین بندر اروپا نیز به شمار می‌رود.

این کشور پادشاهی در ساحل دریای شمال واقع شده است. مساحت آن ۴۰۸۴۴ کیلومترمربع است. بخشی از کشور پایین‌تر از سطح دریا قرار گرفته است. زبان رسمی آن هلندی است.

تاریخچه

با گذشت زمان مجموعه‌های بسیاری از کتابخانه‌های سلطنتی قرون وسطی پراکنده شده است و اکثر آنها تنها به‌وسیله فهرست‌های معاصرشان شناسایی می‌شوند. فقط مجموعه کتابخانه سلطنتی کارتوزین در اوترشت باقی‌مانده است که اینک در کتابخانه دانشگاهیِ محل قرار دارد. تنها کتابخانه اواخر قرون وسطی که هنوز موجود است، لیبریژه در زوتفن است که در ۱۵۶۳ به بنای کلیسای وال برگیس افزوده شد. تعداد دستنوشته‌های هلندی متعلق به اواخر قرون وسطی که در دستنوشته کتابخانه هلند، فهرستگان کتابخانه دانشگاهی لیدن، توصیف شده است جمعآ بیش از ۱۲۰۰۰ جلد است. تولیدات نخستین چاپخانه‌های هلندی به سال‌های ۱۵۶۶-۱۵۷۲ بازمی‌گردد و به آنها چاپ‌های اولیه می‌گویند. نخستین کتاب تاریخ‌دار در۱۴۷۳ در اوترشت به‌چاپ رسید. ۱۵۰۰ چاپخانه هلندی تعداد ۲۱۰۰ جلد از این کتاب‌ها تولید کردند. چاپ کتاب بعد از اینکونابولاها (۱۵۰۱-۱۵۴۰) در هلند به خوبی مستند شده است.

ظهور دوره پروتستانی و ملی شدن املاک صومعه‌ها باعث رواج کتابخانه‌های شهری شد. این کتابخانه‌ها در آمستردام، اوترشت، و گرونینگن ایجاد و در نهایت به کتابخانه‌های دانشگاهی تبدیل شدند. در قرن هفدهم، بنگاه‌های بلاو، الزویر، و مؤسسات مرکز چاپ برای سرتاسر اروپا به‌شمار می‌رفتند و در چاپ آثار علمی و نقشه‌کشی تخصص یافته بودند.

در ۱۷۹۸ پس از یک انقلاب سیاسی، کتابخانه ملی در هلند بر پایه کتابخانه «ویلیام اول» و «ویلیام پنجم» حاکم تبعیدی، تأسیس شد. در سال ۱۸۰۶ Koninklijke Bibliotheek نامیده شد و در سال ۱۹۸۲ در هنگام افتتاح ساختمان کنکونی آن، کتابخانه ملی هلند به شمار آمد. دو تن از کتابداران آن جی.دبلیو. هولتروپ (۱۸۰۶-۱۸۷۰) و ام.اف.اِی.جی. کمبل(۱۸۱۹-۱۹۹۰) بودند که اساس مطالعات اینکونابولا را بنیان نهادند. تعداد اینکونابولاها در کتابخانه‌های هلند در حدود ۸۰۰۰ جلد است. پی.اِی. تیل (۱۸۳۴-۱۸۸۹)که در کتابخانه‌های دانشگاهی آمستردام، لیدن و اوترشت کار می‌کرد کتابشناس و فهرستنویس ناموری بود. اچ.ای. گرو (۱۸۷۸-۱۹۵۷) رهبر جنبش کتابخانه عمومی در هلند بود. اِف. دونکر دویویس (۱۸۹۴-۱۹۶۱)، دبیرکل فدراسیون بین‌المللی اسناد (فید)، در زمینه اسناد و مدارک، استاندارد کردن، و کارآیی پیشگام بود.

کتابخانه سلطنتی لاهه همان کتابخانه ملی است. نخستین مجموعه آن کتابخانه مصادره شده شاهزاده ویلیام پنجم بود که در ۱۷۹۸ به برخی کتابخانه‌های دیگر افزوده شد و به مالکیت عمومی درآمد.

در ۱۸۱۴، پس از بازگشت خاندان اورانژ به قدرت، ویلیام اول از کلیه ادعاها نسبت به مجموعه‌های ضبط شده صرف‌نظر کرد و به کتابخانه توجه بسیار نشان داد. طی قرن ۱۹ این کتابخانه با گردآوری مجموعه‌های خصوصی بسیار غنی‌تر شد و گزیده‌ای از دستنوشته نخستین کتاب‌های چاپی و مجموعه ترانه‌های هلندی در آنجا گرد آمد و برای گردآوری دوره‌های کامل نوشته‌ها و روزنامه‌های هلندی کوشش بسیار شد.

ساختمان

در ۱۹۸۲، کتابخانه سلطنتی به ساختمان جدیدی در مجاورت ساختمان آرشیو عمومی کشوری انتقال یافت. کل مساحت زیربنای کتابخانه بالغ بر ۵۵۰۰۰ مترمربع است. مخزن‌های بسته آن گنجایش ۵۰۰۰۰۰۰ جلد کتاب را دارد و دارای ۳۵۰ میز مطالعه و ۲۲۷ میز برای استفاده از منابع مرجع است. همچنین موزه و مرکز سندپردازی آثار هلندی، دفتر کمیته ملی تاریخ هلند، دفتر ملی برای اسناد تاریخ هنر، دفتر شورای کتابخانه‌ها، و دفاتر مرکزی ایفلا و فید و بعضی نهادهای دیگر در آن ساختمان قرار گرفته‌اند.

فعالیتها و خدمات

رسالت اصلی این کتابخانه به عنوان کتابخانه ملی هلند، حفظ و نگهداری میراث چاپی و نوشتاری ملی است. کتابخانه ملی هلند به عنوان یک کتابخانه واسپاری، تمامی انتشاراتی را که به وسیله ناشران رسمی هلندی منتشر می شوند و مجموعه خوبی از مواد منتشره غیر رسمی را گردآوری و نگهداری می کند. این کتابخانه به عنوان یک کتابخانه علمی به جامعه دانشگاهی و محققان خدمت می کند.

مجموعه

کتابخانه سلطنتی کتابخانه واسپاری نیست. برای جبران آن در ۱۹۷۴، طرح واسپاری داوطلبانه آغاز شد. بخش واسپاری، در ۱۹۹۰ تعداد ۳۵۰۰۰ جلد کتاب، ۱۲۰۰۰ نشریه ادواری، و ۴۰۰۰ نقشه دریافت کرده است.

کتابخانه ملی هلند علاوه بر مجموعه واسپاری منابع چاپی، دارای مجموعه باارزشی از متون علمی در زمینه علوم انسانی و چندین مجموعه تخصصی است که متشکل از کتاب های چاپ قدیم، نسخه های خطی قرون وسطی و جدید و کتابهای چاپی اولیه می باشند. همچنین دارای بزرگترین مجموعه از روزنامه های هلندی و روزنامه هایی از مستعمرات سابق هلند می باشد. پوشش موضوعی علوم اجتماعی خیلی عمیق نیست.

کتابشناسی هلند بر اساس این مواد انتشار یافته است. «فهرست درهمکرد برینکمن از کتاب‌های منتشر شده در هلند و فلاندر» (که از  1858 منتشر شده است)، در ۱۹۸۳ کتابشناسی رسمی ملی هلند شد. در کنار آن شش مجموعه منتشر می‌شوند: برای انتشارات تجاری، انتشارات غیرتجاری، انتشارات دولتی، نقشه‌ها، ترجمه‌ها، و فهرستنویسی در حال انتشار.

در ۱۹۸۳ مرکز کتابشناسی هلند به‌صورت بک کنسرسیوم شامل کتابخانه سلطنتی، ناشران، کتابفروشان، و دیگر طرف‌ها ایجاد شد و کتابشناسی ملی زیرنظر آن منتشر می‌شود. موجودی کتابخانه حدود ۱۸۰۰۰۰۰ جلد کتاب چاپی (از جمله ۶۰۰۰ کتاب چاپی قبل از ۱۵۴۰)، ۱۵۰۰ نسخه خطی قرون وسطی، ۵۰۰۰ جلد دیگر نسخ خطی، و ۱۲۰۰۰۰ نامه است. مجموعه‌های ویژه بسیاری، از جمله مجموعه ۱۵۰۰۰ جلدی شطرنج در کتابخانه وجود دارد.

مجموعه انتشارات خارجی به علوم انسانی و علوم اجتماعی محدود می‌شود. گردآوری انتشارات خارجی در سایر حوزه‌ها بر عهده کتابخانه‌های دیگر به‌خصوص کتابخانه فرهنگستان سلطنتی علوم هلند (علوم زیست پزشکی)، کتابخانه دانشگاه فنی دلفت (علوم فناوری)، و کتابخانه کشاورزی دانشگاه واخنینگن (علوم کشاورزی) است.

دو طرح بزرگ کتابشناسی گذشته‌نگر در کتابخانه سلطنتی اجرا می‌شود که عبارتند از: فهرست کوتاه انتشارات هلند (اس.تی.سی.ان.) که تولید کتاب در دوره ۱۵۴۱-۱۸۰۰ را تحت‌پوشش قرار می‌دهد (حدود ۳۰۰۰۰۰ عنوان)، و طرح قبل از برینکمن که دوره ۱۸۰۱-۱۸۳۲ را پوشش می‌دهد. از ۱۹۲۲ نیز کتابخانه سلطنتی فهرستگان ملی را منتشر می‌کند.

در ۱۹۸۳، طرح  فهرست مرکزی هلند (ان.سی.سی.) به مرحله اجرا رسید. هدف این طرح تبدیل بخش‌های ماشین‌خوان فهرستگان کتابخانه سلطنتی (همراه با افزوده‌های کتابخانه‌های دانشگاهی و دیگر کتابخانه‌های پژوهشی و کتابخانه‌های وزارتخانه‌ها)؛ فهرست فنی مرکزی (که تهیه آن برعهده دانشگاه فنی دلفت است)؛ و فهرست کشاورزی (که دانشگاه کشاورزی در واخنینگن آنها را تهیه می‌کند) به‌صورت شبکه است. این نظام یکی از تسهیلات طرح فهرست خودکار یکپارچه (پیکا) است که در اصل یک سازمان تعاونی متشکل از کتابخانه سلطنتی و کتابخانه‌های دانشگاهی بود، ولی تدریجاً همه انواع کتابخانه‌ها از جمله کتابخانه عمومی را نیز شامل شد. پیکا از یک طرح فهرستنویسی مشترک به‌صورت یک شبکه ملی اطلاع‌رسانی واقعی تکامل پیدا کرده است. اداره مرکزی و تجهیزات فنی پیکا در لیدن قرار دارد.

شرایط و نحوه دسترسی

کتابخانه ملی هلند برای امانت و ارجاع به روی اعضا باز است. حداقل سن اعضا باید ۱۷ سال باشد. ارائه کارت شناسایی لازم است. افراد غیرعضو نیز می توانند تنها برای استفاده از خدمات مرجع به کتابخانه مراجعه کنند و حق عضویت مدت استفاده را پرداخت نمایند.

تصاویر کتابخانه