کتابخانه ملی ترکیه  Milli Kütüphane Başkanlığı= National Library of Turkey

سال تاسیس: ۱۹۴۶م.

وبگاه: http://www.mkutup.gov.tr/tr/Sayfalar

موقعیّت: آنکارا

کتابخانه ملی ترکیه در منطقه باغچه لی اِولَر در شهر آنکارا واقع شده است. این کتابخانه از جوان‌ترین کتابخانه‌های ملی دنیاست و کار خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۶ با حدود ۸۰۰۰ اثر آغاز کرد. در اول آوریل ۱۹۴۷ مجموعه به ساختمان دیگری انتقال یافت و موجودی آن به 60000 جلد افزایش یافت. محل جدید در ۱۶ اوت ۱۹۴۸ برای استفاده عموم گشایش یافت. با تصویب قانون ۲۹ مارس ۱۹۵۰ کتابخانه ملی جایگاه قانونی یافت و به موجب متمم قانون فوق، مصوب ۱۸ مه ۱۹۵۵، نیز مؤسسه کتابشناسی ملی زیرنظر کتابخانه ملی ترکیه تأسیس شد.

از آنجا که ساختمان دوم جوابگوی نیاز آینده نبود، طراحی ساختمان جدیدی آغاز و در ۱۹۶۵ نهایی شد. اجرای عملیات ساختمانی از ۱۹۷۳ آغاز شد و در ۱۹۸۲ خاتمه یافت. ساختمان جدید کتابخانه ملی در ۵ اوت ۱۹۸۳ به‌طور رسمی گشایش یافت. این کتابخانه در سه بلوک متصل به هم با 39000 مترمربع زیربنا ساخته شده است و شامل قسمت اداری و مدیریت، تالارهای اختصاصی و عمومی برای مطالعه، تالارهای مطالعه گروهی، اتاق‌های ویژه مطالعه هنرهای زیبا، آمفی تئاتر، و نمایشگاه است. همچنین ساختمان به سیستم اطفای حریق مجهز است. ساختمان جدید کتابخانه قابل توسعه است.

مجموعه کتابخانه ملی

مجموعه کتابخانه ملی ترکیه بالغ بر 1701377 قلم ماده کتابخانه‌ای است. از این تعداد 993904 جلد کتاب؛ و 581736 جلد نشریه شامل روزنامه، مجله، خبرنامه، و سالنامه است. مجموعه منابع غیرکتابی بالغ بر 100344 اثر است و شامل پوستر، نقشه، مواد موسیقایی، کاست، لوح فشرده، تابلوی نقاشی، و مانند آن می‌شود.مطابق قانون واسپاری مصوب ۱۹۳۴ از هر چه که در ترکیه منتشر می‌شود باید یک نسخه رایگان برای کتابخانه ملی ارسال شود. این قانون فقط برای کتاب صراحت دارد و شامل غیرآن نمی‌شود، ولی اقداماتی در دست انجام است که آن را به سایر محمل‌های اطلاعاتی که نشر عام دارند نیز تعمیم دهند. مجموع کتاب‌های ترکی موجود در کتابخانه ملی با الفبای عربی حدود 55000 جلد بوده که از ۱۷۲۹ تا ۱۹۲۸ به چاپ رسیده است. از این تاریخ به بعد الفبای ترکی به لاتین تغییر یافت. علاوه بر مجموعه فوق، این کتابخانه دارای 25366 نسخه خطی و اثر نادر است که از طریق اهدا یا خرید فراهم شده است.

کتابخانه ملی زیرنظر وزارت فرهنگ ترکیه فعالیت می‌کند، ولی از نظر سازمانی، مستقل است و یک رئیس، دو معاون، و سه دپارتمان، و هفده بخش دارد. بخش‌های اصلی کتابخانه ملی به قرار زیر است:

• بخش مجموعه‌سازی: این بخش به‌منظور توسعه مجموعه کتابخانه ملی به‌وجود آمده است و مسئول فراهم آوردن کلیه کتاب‌هایی است که درباره ترکیه، مردم، و فرهنگ آن توسط نویسندگان داخلی یا خارجی تدوین شده و یا در خارج از کشور به چاپ رسیده است. علی‌رغم وجود قانون واسپاری، کتاب‌هایی که درخصوص تاریخ، فرهنگ، و هنر ترکیه در داخل کشور چاپ می‌شود و گاه به‌علت‌های گوناگون به کتابخانه ملی نمی‌رسد، از طریق مبادله و یا خرید فراهم می‌شوند. علاوه بر این، برخی نسخ خطی که درباره تاریخ و فرهنگ ترکیه اطلاعات دست اول داشته باشد و به کشف ناشناخته‌ها کمک کند توسط کتابخانه خریداری می‌شود.

• بخش مواد غیرکتابی: این بخش مسئولیت فراهم‌آوری کلیه مواد غیرکتابی را که عمدتآ در ارتباط با فرهنگ و امور هنری هستند، برعهده دارد. این بخش علاوه بر واسپاری، از طریق خرید و مبادله و اهدا نیز به توسعه مجموعه می‌پردازد.

• بخش نسخ خطی و کتب نادر: این بخش مسئولیت تدارک، فراهم‌آوری، حفاظت، و فهرستنویسی نسخ خطی و آثار نادر را برعهده دارد. فراهم‌آوری و فهرستنویسی کتاب‌های چاپی که با حروف عربی به طبع رسیده است، برعهده این بخش است. این بخش تهیه فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ترکیه را نیز برعهده دارد. فهرست کتاب‌های چاپی ترکی با الفبای عربی نیز در این بخش فراهم می‌شود.
• بخش نشریات: فراهم‌آوری تمام نشریات داخلی و خارجی، در چارچوب اهداف کتابخانه، برعهده این بخش است. اطلاعات کتابشناختی نشریات در یک برنامه وسیع در حال انتقال به محیط رایانه‌ای است. سازماندهی اطلاعات به‌گونه‌ای انجام می‌گیرد که امکان دستیابی کاربران به اطلاعات موردنیاز در محیط رایانه‌ای فراهم شود.

• بخش فهرستنویسی و رده‌بندی: فهرستنویسی منابع بر اساس قوانین انگلوامریکن و رده‌بندی دیویی ویرایش ۲۰، صورت می‌گیرد. کتابشناسی ملی ترکیه و اطلاعات سایر کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی مانند اُ.سی.ال.سی. با استفاده از لوح فشرده و ایجاد پایگاه از طریق کتابخانه ملی قابل دستیابی است. نظام رایانه‌ای کتابخانه ملی انعطاف‌پذیر و قابل انطباق با استانداردهای بین المللی است و امکان اشتراک با هر شبکه را میسر می‌سازد.

• بخش اطلاعات کتابشناختی: این بخش، مسئولیت تدوین کتابشناسی ملی ترکیه را برعهده دارد که شامل کتاب، نشریات ادواری، روزنامه‌ها، و سایر مواد مانند یادداشت‌ها، نقشه‌ها، پلاکاردها، و تقویم‌ها می‌شود. اطلاعات کتابشناختی مقالات مندرج در نشریات ادواری نیز در این بخش تدوین می‌گردد.

• بخش فهرستگان نسخ خطی: این بخش مسئولیت تهیه فهرستگان نسخ خطی ترکیه را برعهده دارد. اطلاعات کتابشناختی نسخ موجود در موزه‌ها و کتابخانه‌هایی که زیر نظر وزارت فرهنگ ترکیه قرار دارند، در این بخش فراهم می‌شود. همچنین اسناد و آثار درباره آتاتورک و اصلاحات وی در این بخش تهیه و پس از سازماندهی جهت ارائه خدمات آماده می‌گردد. در کنار این فعالیت‌ها مجموعه بزرگی درباره شخصیت‌های ترک نیز در این بخش فراهم شده است.

• بخش مواد و خدمات: تعداد موادی که به محیط الکترونیکی انتقال یافته، ۶۷۷۸۳ عنوان است. این مواد در پنج آرشیو نگهداری می‌شود و از طریق تالارهای تحقیق و مطالعه، تالار مواد موسیقایی و شنیداری، و تالار مطالعه نقشه در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

• بخش ارائه خدمات ریزنگار: این بخش امکان دستیابی مستقیم کاربران به مواد خواندنی و شنیدنی کتابخانه را از طریق دستگاه‌های ویژه فراهم ساخته است تا کاربران بتوانند با توجه به نیازشان از آن بهره‌مند شوند. این بخش مانند سایر بخش‌ها از تمامی اقشار جامعه کاربر دارد و ساعت کار آن نیز از ساعات کار کتابخانه تبعیت می‌کند.

• بخش پردازش اطلاعات: مسئولیت برنامه‌ریزی و اجرای نظام اطلاع‌رسانی رایانه‌ای برعهده این بخش است. اصلاح نظام رایانه‌ای جهت سهولت پردازش و بازیابی اطلاعات، انتقال اطلاعات، و حفظ امنیت آن از وظایف این بخش است. این بخش سعی دارد که اطلاعات، بستر انتقال آن، و روزآمدسازی پایگاه‌های اطلاعاتی به‌صورت بهینه انجام پذیرد.

• بخش هماهنگی، تحقیق، و توسعه: این بخش پشتیبان پژوهش در زمینه تحقیق و توسعه است و برای برقراری نظام ارائه خدمات و استمرار آن و نیز انطباق این نظام با استانداردهای بین‌المللی تلاش می‌کند. در این بخش گزارش‌های ماهانه، فصلی، و سالانه تهیه و ارائه می‌گردد. امور برنامه‌ریزی، ساختار سازمانی، و طراحی برگه‌های استاندارد برای انجام وظایف کتابخانه نیز در همین بخش تهیه می‌شود. گزارش‌های آماری از عملکرد بخش‌های مختلف نیز پس از ارزشیابی دسته‌بندی شده و به ریاست کتابخانه ارائه می‌گردد.

• بخش روابط بین‌الملل: این بخش مسئولیت هماهنگی بین کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی و خارجی را برعهده دارد. مطالعه و پیشنهاد عضویت کتابخانه ملی در مجامع بین‌المللی و پیگیری و ایجاد روابط متقابل پس از عضویت کتابخانه برعهده این بخش است. همچنین این بخش کلیه نیازهای تحقیقاتی کاربران در داخل یا خارج از کشور را از طریق مبادله اسناد و اطلاعات فراهم می‌آورد.

• بخش فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی: این بخش راهنمایی کاربران برای استفاده از منابع کتابخانه ملی و چگونگی ارتباط آنان با نظام مدیریت کتابخانه ملی را برعهده دارد. تهیه راهنماها، کمک به برگزاری گردهمایی‌ها، برنامه‌ریزی برای کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها، نمایش فیلم، و اجرای کنسرت‌هایی که از سوی وزارت فرهنگ مقرر شده در کتابخانه ملی صورت پذیرد، از طریق این بخش به انجام می‌رسد. این بخش جهت شناساندن بیشتر کتابخانه ملی به عموم به برگزاری روز شعر، کنسرت، و جز آن اقدام می‌کند و برنامه‌ریزی کلیه کنفرانس‌ها، همایش‌ها، نمایشگاه‌ها، نمایش فیلم، تئاتر، مسافرت‌ها، چاپ پوستر، عکس، و مانند آن نیز برعهده این بخش است.

انتشارات

بعداز تأسیس و اصلاح چاپخانه، انتشارات کتابخانه ملی به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. برخی از انتشارات کتابخانه ملی از این قرار است:

«کتابشناسی ملی ترکیه»، برای نخستین بار از ۱۹۹۵ منتشر شد. اما از ۱۹۸۱ انتشار منظم آن به صورت ماهانه ادامه داشته است.

«نمایه‌نامه مقالات ترکیه»، فقط شامل آثار علمی است و از ۱۹۵۲-۱۹۸۹ به‌صورت ماهانه منتشر شده است.

«فهرستگان نسخ خطی»

«فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی»

«کتابشناسی ناشران»

«مستند مشاهیر»

علاوه بر انتشارات فوق، کتابخانه ملی به تهیه و انتشار «کتابشناسی اطلاعیه‌های دولتی مندرج در روزنامه‌ها»، «کتابشناسی انتشارات بین سال‌های ۱۹۷۵-۱۹۹۱» و «مقالات روزنامه‌های برگزیده بین سال‌های ۱۹۸۹-۱۹۹۱» نیز پرداخته است. از ۱۹۸۹ با طراحی برنامه‌ای، تهیه کتابشناسی‌ها به شیوه رایانه‌ای انجام می‌گیرد.

مرکز رایانه

مرکز رایانه کتابخانه ملی فعالیت خود را از ۱۹۸۷ آغاز کرد و هم اکنون به‌صورت شبکه اداره می‌شود. برای نیاز آینده نظام مادر طراحی شده است و قابلیت افزایش و تغییر را دارد. این نظام از برنامه الف[۱]  استفاده می‌کند. نرم‌افزارهای دیگر نیز برای فهرستنویسی، امانت، کنترل نشریات، فراهم‌آوری، و مانند آن مورد استفاده قرارمی‌گیرد. این مرکز چکیده پایان‌نامه‌ها را بر روی لوح فشرده آورده است.

شبکه اطلاع‌رسانی

کتابخانه ملی از طریق خط اجاره‌ای به اینترنت وصل است و امکان استفاده از پایگاه‌های داخلی و خارجی را برای همه کاربران اعم از داخل کتابخانه یا خارج از آن فراهم می‌آورد. این کتابخانه میزبانی پایگاه‌های اطلاعاتی دیتااستار، بی.آر.اس. و اس.تی.ان. را نیز برعهده دارد.

 اپک

استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی کتابخانه ملی از ۱۸ اکتبر ۱۹۹۳ آغاز شد. استفاده از رایانه‌های شخصی اعم از داخل یا خارج از کتابخانه که از طریق تلفن به کتابخانه متصل می‌شوند میسر است. رکوردهای اطلاعاتی کتابخانه از طریق اُپک قابل بازیابی و اطلاعات فراهم شده قابل تورق و تصویربرداری است.

ارائه خدمات به کاربران

کتابخانه ملی از قشرهای مختلف جامعه کاربر دارد. دانشجویان و دانش‌آموزان با ارائه کارت اشتغال به تحصیل و دو قطعه عکس به عضویت کتابخانه ملی پذیرفته می‌شوند. سایر افراد جامعه می‌توانند با ارائه معرفی‌نامه از کتابخانه استفاده کنند.

محققان در طول هفته از ساعت‌های ۹ الی ۱۲ و ۳۰/۱۳ الی ۳۰/۱۶ می‌توانند منابع اطلاعاتی موردنیاز را دریافت نمایند و در صورت نیاز در خارج از ساعات فوق با درخواست قبلی، می‌توانند منابع موردنیاز خود را مطالعه کنند. کتابدار راهنما همیشه در دسترس است و مجموعه کتابخانه از طریق رایانه قابل بازیابی است.

تصاویر کتابخانه