کتابخانه ملی ژاپن Kokuritsu Kokkai Toshokan= National Library of Japan

تاسیس: ۱۹۴۸ م.

وبگاه: http://www.ndl.go.jp/en

موقعیّت: توکیو

کشور ژاپن یا نیهون یا نیپو، مجمع‌الجزایری در اقیانوس کبیر غربی نزدیک ساحل شرقی آسیاست که شامل چهار جزیره اصلی هونشو ، هوکایدو، کیوشو، شیکوکو، و تعدادی جزیره کوچک است. ژاپن با جمعیتی در حدود ۱۲۸ میلیون نفر دهمین کشور پرجمعیت جهان است. توکیو پایتخت ژاپن با بالغ بر ۳۵ میلیون نفر جمعیت از بزرگترین و گرانترین پایتخت‌های جهان به شمار می‌آید. حکومت آن مشروطه سلطنتی، و زبان رسمی آن ژاپنی است.

ژاپنی‌ها کشورشان را «نیپون کوکو» خطاب می‌کنند که به معنی خاستگاه خورشید است. ژاپن یکی از قدرت‌های اصلی اقتصادیِ جهان و سومین اقتصاد بزرگ جهان را از نظر تولید ناخالص داخلی دارد.

در شکل‌گیری تمدن ژاپن، تمدن‌های چینی، بودایی، و غربی نقش اساسی داشته‌اند. ژاپنی‌ها، در آغاز، از روش‌های حکومت، دانش، و فرهنگ کشور چین تقلید می‌کردند و حکمرانان به پیروی از حکّام چین، در کاخ‌های خود کتابخانه‌های شخصی داشتند. کتابخانه خصوصی شاهزاده شوتوکو  (574-622 م.) نخستین کتابخانه در ژاپن محسوب می‌شود. در قرن ۸ م. مرکز اسناد و آرشیو زوشورو تأسیس شد. قدیمی‌ترین کتاب تاریخ ژاپن به زبان کانجی در ۷۱۲ م. گردآوری گردید و احکام بودایی هیاکومانتو، در سال ۷۷۰ م. بر صفحات و قطعات چوبی چاپ شد.

در دوره سلسله نارا (۷۱۰-۷۹۴ م.) مدارس ویژه نجیب‌زادگان و اشراف تأسیس گردید و در کتابخانه‌های آنها متون بودایی، نوشته‌های کلاسیک چینی، نسب‌شناسی، و تاریخ نگهداری می‌شد.

در دوره سلسله هیان، ژاپنی‌ها با قطع روابط فرهنگی با چین، فرهنگ مستقلی کسب کردند. پس از آن، به‌تدریج تغییراتی در زبان نوشتاری آنان پدید آمد، در نتیجه، متون چینی ساده شد و دو خط ژاپنی به نام‌های هیراگانا و کاتاکانا به‌وجود آمد. این دگرگونی‌ها سادگی خواندن و نوشتن و افزایش تألیف کتاب به زبان ژاپنی را به‌همراه داشت.

ارتباط مجدد با چین در قرون ۱۰-۱۲ م. سبب نفوذ ادیان بودایی و کنفوسیوسی و مذهب ذِن شد و متون مذهبی گوناگونی در کتابخانه‌های معابد و مراکز دینی گردآوری گردید. کتابخانه اون تِ ایی(نارا) متعلق به ایزونوکامی نو یاکاتسوگا(۷۲۹-۷۸۱ م.) و کوبائی‌دن  (کیوتو) متعلق به سوگاوارا میچی‌زانه (۸۴۵-۹۰۳ م.)، مجموعه‌های خصوصی درباره آیین‌های بودایی و کنفوسیوسی بودند.

در دوره حکومت سامورایی‌ها، از اوایل قرن ۱۲ تا قرن ۱۶م.، به گسترش علم و دانش و تأسیس کتابخانه‌ها و مدارس پرداخته شد. از معروف‌ترین کتابخانه‌های این دوران کتابخانه کانازاو (تأسیس ۱۲۷۵ م.) بود که کتاب‌های آن در اختیار محققان دینی قرار داشت. در این دوران مدارسی همراه با کتابخانه به‌وجود آمد که عبارتند از: مدرسه و کتابخانه آشیکاگا گاکو، مدارس دولتی کنفوسیوس برای تربیت اشراف‌زادگان، مدارسی همراه با کتابخانه برای تربیت فرزندان سامورایی، و مدارس تراکویا ویژه کودکان غیرسامورایی. در دوره سلسله اِدو، ۱۷۰ مدرسه ایالتی و بیش از ۸۰۰ تراکویا وجود داشت. کتابخانه کانازاوا با تعداد زیادی نسخه خطی بودایی و ده هزار منبع چاپی مربوط به طایفه هوجو در قرن ۱۳ م. و مجموعه عظیم و غنی کتابخانه آشیکاگا گاکو در موضوع پیشگویی هنوز برپا هستند.

در سال ۱۵۹۰م. شوگان توکوگاوا ای‌یاسو، مؤسس آخرین حکومت شوگانی و یکی از طلبه‌های فلسفه کنفوسیوس، از محققان برای انتشار کتاب دعوت کرد و به گردآوری منابع و کتب پراکنده پرداخت. وی دارای کتابخانه‌ای خصوصی به نام مومی‌جییاما بود. مجموعه این کتابخانه به‌همراه نسخ خطی و نایاب آن، هم‌اکنون در کتابخانه سازمان خانواده سلطنتی و کتابخانه کابینه نگهداری می‌شود و مجموعه مدرسه شوهیزاکا  (مدرسه دولتی سامورایی‌ها) را نیز به‌ارث برده است.

با بازگشت میجی (۱۸۶۸)، پس از گذشت ۲۵۰ سال انزوای ژاپنی‌ها، دروازه‌های کشور به روی خارجیان گشوده شد و دگرگونی‌هایی به روش غربی پدید آمد که عبارتند از: تأسیس وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم و فرهنگ، تصویب قانون تحصیلات اجباری دوره ابتدایی در سال ۱۸۸۶، تأسیس دوره‌های آموزش متوسطه و عالی، ایجاد دوره‌های تربیت معلم، برگزاری دوره‌های دوساله دانشکده‌ای و سه‌ساله دانشگاهی، و جز آن. در همین دوره، فن‌آوری به‌همراه دیگر دانش‌ها از کشورهای اروپایی و امریکایی وارد ژاپن شد.

کتابخانه ملی ژاپن، کوکوریتسو کوکایی توشوکان، در سال ۱۹۴۸ تأسیس شد. این کتابخانه، علاوه بر گردآوری منابع مورد نیاز دولت، به عموم مردم نیز ارائه خدمت می‌کند.

کتابخانه ملی ژاپن دارای ۳۸ شعبه از جمله کتابخانه سلطنتی سابق، کتابخانه تویو  (کتابخانه شرقی)، کتابخانه دیوان عالی، کتابخانه‌هایی در سازمان‌های اجرایی و قضایی دولت و کتابخانه‌های مستقل در ساختمان مجلس است.

این کتابخانه دارای تقریباً ۵۱۰۰۰۰۰ جلد کتاب، ۱۱۵۵۰۰ عنوان نشریه ادواری، ۳۲۸۰۰۰ نقشه، ۳۱۳۵۰۰ صفحه صوتی، ۱۷۰۰۰۰ میکروفیلم، ۱۶۴۵۰۰۰ میکروفیش، ۲۴۰۰۰۰ پایان‌نامه دکتری، و ۵۱۰۰ کتاب به خط بریل است. بودجه این کتابخانه درسال ۱۹۹۳ برابر ۱۵۲۰۶۶۱۰۰۰۰ ین بوده است.

نظام رایانه‌ای این کتابخانه در سال ۱۹۷۱ راه‌اندازی شد و نخستین نشریه آن با عنوان «نمایه عمومی مذاکرات دو مجلس» منتشر گردید.

اطلاعات کتابشناختی انتشارات کشور، بر روی نوارهای مغناطیسی پایگاه اطلاعاتی مرکزی مارک ژاپن (ژاپو مارک) قرار گرفته است. کتابشناسی ملی ژاپن، که به‌طور هفتگی منتشر و به‌صورت فصلی نمایه‌سازی می‌شود، از جمله محصولات این پایگاه است .

یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کتابخانه‌های وابسته به کتابخانه ملی ژاپن کتابخانه تویو است که در سال ۱۹۱۷ تأسیس شد و محققان ژاپنی و غیرژاپنی می‌توانند از منابع شرقی آن به زبان‌های ژاپنی، فارسی، چینی، ترکی، عربی، تبتی، و جز آن برخوردار شوند. بودجه این کتابخانه که توسط دولت ژاپن و مؤسسات داخلی و خارجی تأمین می‌شود،  در سال ۱۹۹۲ بالغ بر ۴/۲ میلیون ین بوده است. مساحت این کتابخانه ۷۱۳۴ مترمربع و مجموعه آن تا سال ۱۹۹۴، ۷۵۰۰۰۰ جلد گزارش شده است.

کتابخانه تویو زیر نظر هیأت امنا اداره می‌شود و اعضای دائمی آن ۴۵ نفرند. برخی خدمات این کتابخانه عبارتند از: انتشار یافته‌های تحقیقات شرقی محققان، تکثیر کتاب‌های کمیاب کتابخانه برای محققان، تشکیل کلاس‌های زبان‌های شرقی، و تهیه کتابشناسی .

تصاویر کتابخانه