کتابخانه و آرشیو ملی مصر= دار الکتب والوثائق القومیه= Egyptian National Library and Archives
سال تاسیس: ۱۸۷۰ م.
وبگاه: http://www.darelkotob.gov.eg
موقعیّت: قاهره
کتابخانه و آرشیو ملی مصر (دار الکتب والوثائق القومیه ) در ساحل غربی رود نیل و نزدیک قاهره در ناحیه بولاق واقع شده است. این کتابخانه در ۱۸۷۰ با تلاش‌های علی‌پاشا مبارک، وزیر آموزش و پرورش وقت، شکل گرفت. او نسخه‌های خطی و کتاب‌های چاپی پراکنده را از مساجد، اماکن متبرکه، مدارس، وزارتخانه‌ها، و سایر سازمان‌های حکومتی جمع‌آوری کرد و در این کتابخانه جای داد. تشکیل این کتابخانه موجب شد منابع ارزشمند از خطر خوردگی، سرقت، و مفقود شدن، مصون بمانند. کتابخانه مزبور تا هنگامی که در ۱۹۰۴ به ساختمان جدید منتقل شد، با نام‌های خدیو کتب‌خانه و دارالکتب الخدیویه، در کاخ اسماعیل پاشا خدیو (فرماندار مصر در دوران سلطه عثمانیان) قرار داشت. در زمان ملک فؤاد (۱۹۱۷-۱۹۳۹) به کتابخانه ملی مصر تغییر نام داد. در ۱۹۷۰، امانت کتاب را متوقف کرد. پس از آن تمرکزش را روی جمع‌آوری مجموعه‌های علمی، تحقیقات، و برنامه‌های حفاظت و نگهداری گذاشت. موجودیت مستقل قانونی آن به موجب فرمان ریاست جمهوری در ۱۹۹۳ به تصویب رسید.
کتابخانه و آرشیو ملی مصر، مؤسسه‌ای پژوهشی ـ فرهنگی و غیرانتفاعی وابسته به دولت محسوب می‌شود که هدف اصلی آن ارائه خدمات کتابخانه‌ای در سراسر کشور مصر و نیز جهان عرب است. همچنین ایجاد امکانات لازم برای جمع‌آوری منابع علمی و ارزشمند جهان، حفظ میراث مکتوب از طریق فراهم‌آوری نسخه‌های اصل ]خطی[ جهت استفاده پژوهشگران، تهیه مدارک و اسناد مربوط به تاریخ ملی و دیگر موضوعات مرتبط، و آماده‌سازی و سازماندهی آنها برای استفاده عموم، از دیگر اهداف آن به شمار می‌آید.
این کتابخانه به‌عنوان یکی از چند نهاد حکومتی وظیفه دارد که در انجام مسئولیت‌های وزارت فرهنگ در حوزه‌های کتابخانه‌های ملی و عمومی، میراث مکتوب، نسخه‌های خطی، آرشیو ملی، سندپردازی، و اطلاع‌رسانی به این وزارتخانه یاری رساند. تعداد کارمندان کتابخانه ملی مصر حدود ۸۰۰ نفر است. تنها اندکی از آنها در رشته کتابداری تحصیلات تخصصی دارند. استفاده از مجموعه منابع مرجع کتابخانه برای عموم آزاد است.
بناهای کتابخانه و آرشیو ملی مصر شامل یک ساختمان بزرگ هفت طبقه، برای فعالیت‌های علمی ـ فرهنگی مختلف، و نیز ساختمان مجاور آن جهت آرشیو ملی است. قسمت‌های مختلف آن عبارتند از: بخش‌های فراهم‌آوری؛ فهرستنویسی؛ قرائتخانه‌ها؛ امانت؛ رایانه؛ کتابشناسی؛ ویرایش و چاپ نسخه‌های خطی عربی؛ مرکز مدارک و تاریخ معاصر مصر؛ مرکز سندپردازی و پژوهش ادبیات کودکان؛ مرکز حفظ، ترمیم، و نگهداری نسخه‌های خطی؛ و مرکز ریزنگار.
هم‌اکنون کتابخانه و آرشیو ملی مصر دارای ۱۵ تالار پژوهش و مطالعه با ۱۰۰۰ مترمربع گنجایش و ۱۲ تالار با ۶۰۰۰ مترمربع به‌منظور گسترش فضای کتابخانه است تا با ارائه خدماتِ کتابخانه‌ای کارآمدتر، به سطح استانداردهای بین‌المللی ارتقا پیدا کند. تعداد کتاب‌های آن در حدود 1400000 جلد است.
این کتابخانه قدیمی‌ترین کتابخانه دولتی است که چند میلیون سند آرشیوی از منابع اصلی و ترجمه شده را در حوزه‌های مختلف علوم؛ و 55000 نسخه خطی و ریزنگار به زبان‌های عربی، ترکی، فارسی، زبان‌های شرقی دیگر، و نیز انگلیسی، فرانسوی، و ایتالیایی دارد. در میان کتاب‌های خطی قرآن‌هایی وجود دارند که بر کاغذ و پوست با خطوط نسخ، ثلث، ریحان، و کوفی به قلم استادانی چون یاقوت مستعصمی تحریر شده‌اند. تعدادی کتاب خطی فارسی نفیس نیز در آن موجود است که در میان آنها نسخه‌ای از بوستان سعدی متعلق به‌سال ۸۹۳ق. با نقاشی کمال‌الدین بهزاد (قرن ۱۰ق.) وجود دارد. تعداد ۳۰۰۰ نسخه خطی عربی بر روی پاپیروس در این کتابخانه موجود است و تاریخ مصر از دوران اموی تا فاطمیون را دربردارد.
پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و تسلط انگلیس، بیشتر امرای خاندان سلطنتی که با زبان فارسی آشنایی داشتند، نسخه‌های خطی فارسی را در کتابخانه‌های سلطنتی نگهداری می‌کردند. این کتاب‌ها پس از برچیده شدن بساط سلطنت جزء کتابخانه ملی شد. از آن جمله می‌توان به مجموعه‌های متعلق به تیمورپاشا، احمدزکی پاشا، احمد طلعت، و مصطفی فاضل اشاره کرد.
آرشیو ملی مصر علاوه بر اسناد متعارف، اسناد وقفی الازهر، وزارت دادگستری، و وزارت امورخارجه را نیز حفظ و نگهداری می‌کند. حدود ۹۰۰۰۰ سند در آن سازماندهی و نمایه‌سازی شده و تعدادی از آنها نیز به زبان عربی ترجمه شده‌اند.
بودجه کتابخانه عمدتاً از طرف دولت تأمین می‌شود. کارهای زیربنایی در این کتابخانه با بودجه صندوق توسعه فرهنگی مصر صورت می‌پذیرد.
کتابخانه ملی مصر، کتابخانه‌ای واسپاری است و مسئول انتشار «خبرنامه انتشارات مصر» است که کتابشناسی ملی رسمی کشور تلقی می‌شود. از ۱۹۵۵ کتابخانه ملی به‌عنوان دبیرخانه کمیته ملی مصر جهت ارائه خدمات کتابشناختی انجام وظیفه کرده است.
تصاویر کتابخانه
