نشریات نفیس اولین بلدیه های( شهرداری ها) ایران در گنجینه رضوی
به مناسبت روز شهرداری ها

تهیه و تنظیم: مهدی درخشان(کارشناس مسئول مخازن و ثبت سفارش مطبوعات)

از نظر لغوی شهرداری به معنای سازمان اداره شهر است. پیشینه شهرداری به دوران شهرنشینی برمی گردد . از دوران اسلامی تا دوره قاجاریه، مدیریت شهر ها با کلانتر، داروغه و محتسب بوده است . تا قبل از 1286 شمسی، اداره ای به نام احتسابیه وجود داشت که اعضای آن را محتسب می گفتند و وظایفی شبیه بلدیه را انجام می دادند . احتسابیه نخستین نهاد رسمی برای رسیدگی به امور عمومی شهرها بود . 
در 19 خرداد 1286 شمسی مطابق با 20 ربیع الثانی 1325 قمری"قانون بلدیه" توسط مجلس شورای ملی تصویب گردید. روزنامه ها و روزنامه نگاران که از عوامل موثر در شکل گیری بلدیه ها بوده اند و با درج مطالبات مردمی و ارائه مقالات مهم تأسیس انجمن های مدنی چون بلدیه را خواستار بودند، در نهایت به آن جامه عمل پوشاندند. پس از تشکیل بلدیه ، داشتن روزنامه و نشریه ای که بتواند اخبار شهرها را به اطلاع عموم برساند همیشه از دغدغه های ادارات بلدیه بوده است . به همین دلیل بلدیه های کشور به تدریج صاحب نشریه شدند که بلدیه تهران و بلدیه اصفهان از نخستین آنهاست . از جمله نشریات نفیس بلدیه ها که در گنجینه نشریات آستان قدس رضوی موجود است می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بلدیه تهران : نخستین روزنامه ای است که با نام بلدیه چاپ شد. روزنامه‌ای‌ خبری‌ که‌ با امتیاز مرتضی‌ موسوی‌ دزفولی‌ و مدیریت‌ ابوالقاسم‌خان‌ همدانی‌ از صفر سال 1325 قمری(1285 شمسی) منتشر شده است.  اولین‌ شماره آن‌ ۴۰ روز پیش‌ از تصویب‌ قانون‌ بلدیه‌ با چاپ‌ سربی‌ و به‌ طور هفتگی‌ در ۸ صفحه‌ منتشر شد‌. روزنامه بلدیه‌ با هدف‌ درج‌ اخبار شهر، تلاش‌ برای‌ تأسیس‌ اداره بلدیه تهران‌ شهرداری‌ و پس‌ از آن‌، انعکاس‌ صورت‌ جلسات‌ بلدیه‌، انتشار یافت‌. از این‌رو، تا پیش‌ از تأسیس‌ بلدیه تهران‌، در چند شماره‌ ضمن‌ درج‌ ضرورت‌ این‌ نهاد، تأسیس‌ آن‌ را در آینده نزدیک‌ خبر می‌داد.    14 نسخه از این روزنامه نفیس در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است.
خرداد 1300 شمسی، عباس خليلي مجله ای دیگر به نام بلدیه تهران منتشر کرده است که تا سال 1303 منتشر شده و 34 شماره از این نشریه نفیس در کتابخانه آستان قدس رضوی در دسترس پژوهشگران و محققان است . 
انجمن بلدیه اصفهان : عنوان این نشريه هفتگی در ابتدا "فرج بعد از شدت" بوده در روزنامه ابتدا مذاکرات انجمن بلديه و بعد مطالب ديگر چاپ مي شده است. عنوان نشريه از شماره 7 (شوال 1325ق) انجمن بلدیه اصفهان شده است. 9 شماره از این نشریه نفیس در گنجینه مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است .
بلدیه‌ اصفهان‌:
بلدیه‌ اصفهان‌، روزنامه‌ای‌ خبری‌ وابسته‌ به‌ بلدیه اصفهان‌ که‌ به‌ مدیریت‌ و نویسندگی‌ میرزا عباس‌خان‌ چهار محالی‌ دهکردی‌، متخلص‌ به‌ شیدا در ذیحجه سال 1325 قمری به صورت هفتگی با چاپ سنگی در اصفهان‌ منتشر شده است. بلدیه اصفهان‌ با هدف‌ انعکاس‌ اخبار و مذاکرات‌ انجمن‌ بلدیه‌ انتشار یافت‌. یک شماره از این نشریه نفیس در گنجینه مطبوعات رضوی موجود است .
 بلدالامین: از محرم 1328 قمری در مشهد منتشر شده است هر چند 5 ماه بیشتر دوام نیاورده ولی یکی از مهمتریم روزنامه دوره مشروطه مشهد است. بلدالامین اولین نشریه بلدیه (شهرداری)مشهد محسوب می شود که به خط نسخ و چاپ سنگی هفته ای یکبار توسط محمد صادق تبریزی چاپ می شد. این روزنامه مذاکرات انجمن بلدی مشهد را به صورت منظم چاپ کرده است و اخبار و اطلاعاتی کهدر آن درج شده به واسطه نبود اسناد خاص از روند شکل گیری بلدیه مشهد در نوع خود جالب توجه و مهم است. متاسفانه بسیاری از شماره های چاپ شده آن نایاب است و تنها 6 شماره از نسخه های منتشر شده آن تا کنون دیده شده که اصل و تصویر برخی از آنها در آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.
به مناسبت روز شهرداریها در سه شنبه های فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که 11 تیر 1398 برگزار شد از نشریه بلدالامین اولین نشریه شهرداری مشهد در محل نگارخانه شهرداری مشهد رونمایی شده است.
آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی که یکی از غنی ترین آرشیوهای ایران محسوب می شود تعداد 125 عنوان نشریه وابسته به شهرداری های کشور را توانسته جذب نماید که مورد استفاده محققان قرار می گیرد. در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی تعداد 8 عنوان مهم از نشریات نفیس وابسته به اداره های بلدیه وجود دارد که در دوره قاجار منتشر شده اند.
 

لینک خبر