استاد راهنما: دکتر آدینه کلات
استاد مشاور: دکتر مسعودی فر
نگارنده: فاطمه بخشی سیج
واژگان جزء فعال و پویای زبان‌های انسانی هستند که بدون آن ها انسان قادر به انتقال معانی و ارتباط با دنیای بیرون نیست. معانی موجود در زبان به دو بخش درون زبانی و برون زبانی تقسیم می‌شوند و با ارزش گذاری و محافظت از فرهنگ و عقاید و ادبیات شفاهی ملت‌ها را بر دوش می‌کشد. از مهم‌ترین مقوله‌های مربوط به واژگان، واژه‌گزینی و واژ ه سازی است. فرآیند واژه‌گزینی یک فرآیند زبانی است و بدون برنامه‌ریزی قبلی صورت می‌گیرد. انسان از دامنه گستره لغات ذهنی که حاصل آموخته‌های دوران رشد او هستند بهره می‌گیرد و با استفاده از قواعد صرف و نحو، جمله‌پردازی می‌کنند.
واژه‌سازی در طول تاریخ زبان فارسی در زبان وجود داشته ودردوران جدید نیز قابل‌مشاهده است. به عقیده صاحب نظران، در زبان فارسی برای بیان تمام مفاهیم واژه وجود دارد؛ اما به دلیل رویارویی زبان با مفاهیم جدید و مقابله با واژگان غریبه زبان بیگانه، زبان ناگزیر به ایجاد کلمه است.
فرآیند واژه‌سازی درشعرنیزوجوددارد. این فرآیند به دلیل وجود فضای شاعرانه و لطیف، سخت‌تر می‌گردد و نیاز به‌دقت بیشتری دارد.
واج‌شناسی و معناشناسی و دستور به عنوان علوم مطالعه و حاکم بر زبان، بر واژه‌سازی زبان نظارت دارد. شاعران و نویسندگان نیز به دلیل اطلاعات گسترده‌ای که دارند با قواعد حاکم برزبان و فرایندهای واژه‌سازی آشنایی کافی دارند. وقتی واژه جدید وارد شعر می‌شود و شاعر از قانون حاکم بر زبان، جهت پرداخت شعرش استفاده می‌کند و کلمه می آفریند. بررسی در آثار شاعران معاصر نشان می دهد با اینکه واژگان نوساخته با توجه به قواعد حاکم بر زبان ساخته می‌شوند، اما این واژگان نوساخته بسیار متفاوت از یکدیگرند. در آثار هر شاعر بسته به ویژگی‌های (روحی، اخلاقی، فضای اجتماعی) و فضای شعر و سبک شاعر رنگ و بوی تازه‌ای می‌پذیرد. سلیقه شاعران در انتخاب شیوه واژه پردازی ازمیان ترکیب و اشتقاق و از میان نوع کلمه (اسم، صفت، قید و صوت و...) قابل‌بررسی است.
براین اساس این پژوهش در هشت قسمت اصلی تقسیم‌شده است؛ فصل یک مقدمه، فصل دو بررسی فرآیند واژه‌سازی در ادبیات، فصل سه نقش دستور زبان در واژه‌سازی، فصل چهار شاعران واژه‌ساز، فصل پنج بررسی واژگان نوساخته، فصل شش دستاوردها، فصل هفت سیاهه الفبایی کلمات نوساخته، فصل هشت فهرست منابع و ارجاعات.
