عنوان: خاستگاه و جایگاه شعر در نظریه‌های ادبی
استاد راهنما: دکتر حمیدرضا سلیمانیان
استاد مشاور: دکتر علی اردلان جوان
نگارنده: زهرا ترابی مقدم
پژوهش حاضر با عنوان جایگاه و خاستگاه شعر در نظریه‌های ادبی، می‌کوشد تا با رویکردی توصیفی – تحلیلی به بررسی مقوله شعر بپردازد.
رساله حاضر از سه فصل تشکیل‌شده است. فصل اول که به تعاریف شعر پرداخته و دیدگاه‌های مختلف بلاغی، فلسفی، منطقی و روان‌شناختی صاحب‌نظران حوزه شعر را بیان نموده و به بررسی دیدگاه‌های زبان‌شناختی به‌ویژه دیدگاه صورت‌گرایان و بنیان‌گذار این رویکرد یعنی یاکوبسن، پرداخته است. در فصل دوم به حوزه‌های کاربردی شعر پرداخته و کاربرد شعر در زمینه‌های مختلف مانند فلسفه، زبان، نقد، تاریخ، روانشناسی، معنا، زمان و سیاست و. را بررسی کرده است.
فصل سوم که مهم‌ترین فصل این رساله است؛ به بررسی جایگاه شعر در نظریه‌های نقد ادبی می‌پردازد. به همین منظور سعی نموده در سه حوزه انواع نقد، مکاتب و نظریه‌ها به بررسی مقوله شعرمی پردازد. نخست شعر را از دیدگاه انواع نقد ادبی، موردتوجه قرار داده؛ براین اساس، شعر را از حیث نقد لغوی، فنی، زیباشناسی، تاریخی، اجتماعی، روان‌شناختی و... مورد تحلیل قرار داده است. سپس به بررسی مکاتب ادبی رفته و جایگاه شعر از دیدگاه مکاتب کلاسیک، رمانتیسم، رئالیسم، ناتورالیسم، سمبولیسم، سورئالیسم و... را مورد بحث و بررسی قرارداده است. ابتدا مختصری از مبانی نظری و شیوه تحلیل مکاتب ارائه‌شده و سپس رویکرد مکاتب شعری به‌خصوص شعر فارسی را مدنظر قرار داده است. همچنین در این فصل به نظریه‌های ادبی جدید، یعنی صورت‌گرایی، ساختارگرایی، شالوده شکنی و هرمنوتیک نیز پرداخته‌شده و شعر را از منظر این نظریه‌ها مورد تحلیل قرار داده است. نظریات جدید، رویکرد جهان جدید و دنیای پسامدرن به مقوله هنر به‌ویژه یاکوبسن در ارتباط با زبان شعر، مواردی را ذکر نموده است. از ساختارگرایان و تاریخچه آن‌ها و شیوه‌های تحلیلی آنان بحث نموده و از دیدگاه بارت به موضوع شعر و به‌ویژه مرگ مؤلف پرداخته است. با طرح آرای شالوده شکنان به قلب دنیای پسامدرن وپساساختارگرا پرداخته و از دلهره تأثیرپذیری در شعر سخن گفته و به تعریف شالوده شکنی از منظر صاحبنطرانی چون دریدا، لیورتا، دلوز پرداخته است. درباره تاریخچه هرمنوتیک و نظر صاحبان نظر به‌ویژه هایدگر درباره راز هستی گوهر و شعر مطالبی را عنوان نموده است.
