عنوان: اندیشه‌های عرفانی عین القضات در تمهیدات
استاد راهنما: دکتر حمیدرضا سلیمانیان
استاد مشاور: دکتر سید علی اردلان جوان
تحقیق و پژوهش: فاطمه کوه‌کن

چکیده
 این پایان‌نامه با عنوان «اندیشه‌های عرفانی عین القضات در تمهیدات» به بررسی اندیشه‌های عرفانی این عارف بزرگ قرن ششم هجری قمری با توجه به کتاب تمهیدات می‌پردازد.
 پژوهش حاضر در راستای بیان این افکار و دسته‌بندی آن‌ها بر اساس کتاب تمهیدات عین القضات همدانی است که در دو فصل نگارش ‌شده است. فصل اول با عنوان مروری بر اوضاع، احوال و آثار عین القضات است که به شرح زندگی او، آثار او و معرفی اجمالی دستگاه فکری او می‌پردازد؛ و عین القضات را عالم خودباور، عارف متواضع و عاشق مجذوبی توصیف می‌کند که با تأثیرپذیری از استادان بزرگی به بینش ژرفی در حوزه‌ی عرفان فلسفی دست‌یافته است. فصل دوم خطوط برجسته‌ی فکر و اندیشه‌ی او که ناشی از عادت ستیزی‌ها و غرابت‌های معنایی مانند عشق، سیر و سلوک، فنا و قرب، آفرینش انسان، ولایت و نبوت، مذهب اسلام، سماع، ستایش ابلیس، تأویل جسورانه‌ی ارکان اعتقادی و نیز عبادات و مناسک دینی و برداشت‌های شاعرانه از آیات و احادیث است، بررسی‌شده است.

مقدمه
 عین القضات یکی از چهره‌های برجسته عرفان و تصوف در فرهنگ ایرانی – اسلامی است که مقام وی دربیان اندیشه‌های عارفانه و افکار صوفیانه تا بدان جاست که آثارش بر عارفان پس از وی تأثیری بس ژرف داشته است.
آثار عین القضات پر از نکته‌های لطیف و مطالب دقیق و عمیق عرفانی و ازجمله نثرهای ادبی- عرفانی زیبا و دل‌انگیز ادب فارسی است که در آن‌ها بر قرآن کریم و احادیث نبوی و معارف اسلامی وقوف داشته است و به علت غلبه وجد و حال مطالبی می‌گفت.
این رساله از دو فصل تشکیل‌شده که فصل اول به برسی اوضاع‌واحوال و آثار عین القضات می‌پردازد و فصل دوم که شامل ده قسمت است و بخش اصلی پایان‌نامه را تشکیل می‌دهد که در مورد اندیشه‌ها و افکار عین القضات و عادت ستیزی‌های معنایی او در تمهیدات است. قسمت‌های این فصل عبارت‌اند از: عشق در تمهیدات، سیر و سلوک، اسرار قرآن در تمهیدات، آفرینش انسان، عین القضات و مذهب اسلام، ارکان پنج‌گانه‌ی اسلام در تمهیدات، حالات فنا و قرب، ولایت و نبوت در حوزه‌ی اندیشگی عین القضات، ستایش ابلیس، عین القضات و سماع.
 از مضامین اصلی و مهم تمهیدات عشق است. وی با جسارت و خلاقیت این مضمون را با قرآن و حدیث و نوشته‌های صوفیان متقدم آمیخته است. تمهیدات از آثار مهم مکتب صوفیانه‌ی موسوم به مذهب عشق است که نه یک طریقه‌ی رسمی بلکه مجموعه‌ای از تعبیرات زیبایی شناسانه است که نقشی نا زدودنی بر ادبیات اسلامی برجا نهاده است.
این پایان‌نامه بیشترین تأثیر را از کتاب تمهیدات عین القضات با مقدمه‌ی عفیف عسیران گرفته است و در درجه‌ی بعد از نامه‌های عین القضات، کتاب‌هایی که در مورد عرفان و تصوف وجود داشت و بیشتر مربوط به دوره‌ی قرن ششم بود مورداستفاده قرار داده است.
مبانی فکری عین القضات را از کتب مختلف استخراج نموده که اصلی‌ترین منبع کتاب تمهیدات است؛ و شاهد مثال‌هایی که در این رساله آورده با توجه به اینکه از کتاب تمهیدات عین القضات به تصحیح عفیف عسیران است.
دراین رساله سعی براین بوده، که اندیشه های عرفانی عین القضات درتمهیدات را بررسی نموده و شخصیت ادبی و جایگاه اورا درادبیات، هرچه بیشتر به خوانندگان وادب پژوهان معرفی نماید و اندیشه های این عارف فرزانه را آشکار نماید.