استاد راهنما: جناب آقای دکتر احمد محسنی
استاد مشاور: جناب آقای دکتر عباس خیرآبادی
نگارش: طلعت طلوعی خیبری
چکیده:
نیاکان ما زندگی را با جشن و شادی پیوند زده، روزگار را به شادمانی سپری می‌نمودند و در طول سال جشن‌های ویژه هر فصل، هرماه و گاه هرروز برگزار می‌کردند.
در این پایان‌نامه جشن‌های ایرانی در شعر فارسی موردبررسی و پژوهش قرارگرفته است. جشن‌هایی چون نوروز، مهرگان، یلدا، بهمنجنه و سده. هر یک از این جشن‌ها، از جهت واژه، سبب پیدایش، پیشینه تاریخی و آیین ویژه آن شناسانده شده و جایگاه هر یک در شعر شاعران بررسی‌شده است.
آشنایی با جشن‌های ایرانی، ما را از بزرگی روح و وسعت دید گذشتگان آگاه می‌سازد. هدف آنان از این بزرگداشت‌ها سپاس از خداوند و گرامی داشت نعمت‌های او بوده است و چه زیباست آیین و رسومی که به پاکی جسم و جان بیانجامد و سرور و سرزندگی به ارمغان آورد.
این پژوهش شامل بخش‌ها و مطالب زیر است:
بخش اول: نگاهی کلی به جشن‌های ایرانی
بخش دوم: جشن نوروز، سبب پیدایش آن، نوروز درگذر زمان، علل ماندگاری و...
بخش سوم: جشن مهرگان، پیشینه تاریخی، آیین و رسوم آن و...
بخش چهارم: جشن یلدا، خاستگاه آن، علل نام‌گذاری و...
بخش پنجم: جشن بهمنجنه، آیین و سبب پیدایش آن و...
بخش ششم: جشن سده، جشن آتش، پیشینه و پیدایش آن و...
مقدمه:
فرهنگ ایرانی، آداب و عادت‌های گوناگونی در خود دارد. این آداب برخاسته از اعتقادات، رویدادها، خجستگی‌ها، کامیابی هاو... درگذر روزگار است. بخشی از این آداب به جشن‌های ایرانی بازمی‌گردد.
پادشاهی، در ایران تاج بر سرنهاده، با مردم به خوشی سرکرده و روزگار خجسته‌ای آفریده، ازآن‌پس مردم به مناسبت روز تاج‌گذاری او جشن می‌گرفته‌اند و بدان نوروز نام نهاده‌اند.
زمانی ایرانیان اعتقاد داشتند به مناسبت غلبه نیکی بر بدی می‌باید هرسال در آغاز مهرماه، جشن مهرگان برپا کنند.
مردم ایران روز تولد مهر را به نام یلدا» جشن می‌گرفتند و خدای را سپاس می‌گفتند که نور و روشنایی را به آنها هدیه کرده و آنها می‌توانند کشت و کار و برداشت کنند. مردم ما افزون بر جشن‌های ویژه و سالیانه، در هرماه جشنی برپا می‌کردند. آنگاه‌که نام روز و نام ماه، هماهنگ بود، عید می‌گرفتند.
بدین ترتیب برای سپاس خداوندی، برای توجه به طبیعت و نعمت‌های الهی و هم برای توجه به کشت و کار مراسمی برپا می‌کردند. در این مراسم در کنار شادی و سرور، توانی برای کار، به دست می‌آوردند و به جوانان می‌آموختند که باید چه کنند، به چه نظر کنند و نعمت‌ها را از که بدانند و چگونه آنها را سپاس‌دارند.
امروزه بسیاری از این جشن‌ها به فراموشی سپرده‌شده یا کم‌رنگ گشته است. پژوهش، بازخوانی، گفتن و نوشتن این عیدها و آداب آن، بسیار مفید است و به مردم بهره‌ها می‌رساند.
هدف از انتخاب این موضوع همین بود که بتوانیم ابتدا دریافتی بهتر و عمیق‌تر از این جشن‌ها پیدا کنیم. آنگاه به شعر فارسی پرداخته و این عیدها را در شعر فارسی بررسی کرده و در پایان، آداب‌ورسوم و ویژگی‌های آنها را به زبان هنری و زیبای شاعران همراه کرده، آن را به خوانندگان فرهنگ دوست و ادب‌پرور تقدیم کنم.
بی‌شک در این روزگار غم‌زده و سیمانی، چنین موضوعاتی، بسیار ضروری است. این نکته‌ها می‌تواند به مردم بگوید، زندگی این نیست که ما بدان گرفتارشده‌ایم بلکه در زندگی، شادی و نشاط بسیار نهفته است و می‌توان از هرلحظه‌اش بهره‌ای خوش برداشت. به‌شرط آن‌که به زندگی و طبیعت خوب بنگریم و زیبا بیندیشیم.
