عنوان: بررسی تقابل های گفتمانی در اسرارالتوحید
استاد راهنما : دکتر فاطمه مجیدی
استاد مشاور :دکتر هادی یاوری
نگارش :جعفر توانا علمی
مقدمه:
تحلیل گفتمان انتقادی خواه به عنوان یک نظریه و خواه به عنوان یک روش تحقیق با توجه به ماهیت میان رشته ای بودن، بین زبان شناسی و جامعه شناسی، تاریخ، علوم سیاسی، ارتباطات، علوم اجتماعی و آموزش زبان، مورد اقبال محافل دانشگاهی و پژوهشگران قرار گرفته است.
ایرادی که بر تحلیل گفتمان گرفته شده، این است که بسیار توصیفی عمل می کند و به موارد تاثیر گذار در گفتمان ها، مثل قدرت و ایدئولوژی توجه ندارد. به دلایل متنوع از جمله توصیفی بودن تحلیل گفتمان و تجزیه و تحلیل و تفسیر زبان در سطح ارتباطی خرد و درون زبانی سبب شده بود که تحلیل گفتمان در سطح توصیفی بماند. کسانی مانند نورمن فرکلاف، وندایک، وداک و... متاثر از آثار فوکو، این نگاه به گفتمان را مورد انتقاد قرار دادند و معتقد ند که" تفسیر و تحلیل زبان در کلیه سطوح اعم از خرد وکلان، زمانی قابل دفاع است که در سطح کلان و مرتبط به نهادهای اجتماعی، قدرت، ایدئولوژی، تاریخ وکلیه عناصر تعیین کننده و تاثیرگذار بر نظارت و تولید متن، زبان و گفتمان را مورد تحلیل و تفسیر قرار دهد و این سطح از تحلیل را تبیین می خوانند. "
در این تحقیق نویسنده در نظر دارد تا با بررسی کتاب اسرارالتوحید و کتاب های تصوف نزدیک به همان دوره مانند: حالات و سخنان شیخ ابوسعید ابوالخیر، کشف المحجوب و رساله قشیریه، به تحلیل سخنان آن ها بپردازد و از بین گفتمان های موجود علی الخصوص، به تصوف عاشقانه و تصوف زاهدانه توجه ویژه داشته باشد. نویسنده می خواهد ببیند که نویسنده این کتاب از چه شگردهای زبانی و بلاغی برای برجسته سازی و حاشیه رانی استفاده کرده و با چه کلماتی به غیریت سازی پرداخته است. به این منظور با دقت و توجه بیشتری کتاب های تحلیل گفتمان را مطالعه کرده و مقالات مختلفی را دراین زمینه خوانده و به این نتیجه رسیده که بهترین کسی که نظرات او در زمینه تحلیل گفتمان کاربردی است، نظریات لاکلا و موف در یافتن تقابل های گفتمانی و آرای فرکلاف و هلیدی در مسائل خرد زبانی است زیرا علاوه بر توجه به موضوعات خرد گفتمانی به موضوعات کلان بالاتر از جمله و بند، مانند مسائل ایدئولوژیک و بافت اجتماعی توجه داشته اند. به همین منظور متن هایی از کتاب اسرارالتوحید، حالات و سخنان شیخ ابوسعید و رساله قشیریه و کشف المحجوب انتخاب شده و در انتخاب متن ها بیشتر سعی گردیده است تا قسمت هایی انتخاب شود که شگردهای زبانی مورد نظر، مانند: استعاره سازی، منفی سازی، استفاده از ضمایر اشاره معنادار، مجهول سازی، نام دهی و مثال زدن در آن به کار رفته است و سپس بعد از هر قسمت به توصیف و تفسیر مطلب پرداخته شود.
