معین بیدرخ گروه 22 شعر پروانگان عطار

مضمون درس : عاشق حقيقي چون پروانه از آتش پروا ندارد

قالب : مثنوي بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن مانند مثنوي مولوي

                      يك شبي پروانگان جمع آمدند           در مضيفي طالب شمع آمدند

لغت: مضيف : ( اسم مكان ) جاي ضيافت

آرايه) پروانه: استعاره از عاشق / شمع :« استعاره از معشوق / شب، پروانه، جمع و شمع تناسب دارد .

معني) شبي پروانه ها در مكاني جمع شدند و در آن مجلس خواهان شمع شدند.

                       جمله مي گفتند: « مي بايد يكي              كو خبر آرد زمطلوب اندكي»

آرايه) مطلوب : استعاره از معشوق

معني) همه مي گفتند بايد يكي از ما برود و خبري از معشوق ( شمع ) بياورد .

                      شد يكي پروانه تا قصري ز دور              در فضاي قصر جست از شمع نور

آرايه) پروانه، شمع، نور تناسب دارند.

معني) يكي از پروانگان ( عاشقان ) رفت تا به قصري رسيد كه در فضاي آن قصر، نور شمع مي تابيد (نشاني از معشوق ديده مي شود )

                       بازگشت و دفتر خود باز كرد                 وصف او بر قدر فهم آغاز كرد

معني) وقتي كه بازگشت شروع كرد به شرح ديده ها و متناسب با درك خود شمع را توصيف كرد

                  ناقدي كو داشت در مجمع مهي                 گفت « او را نيست از شمع آگهي »

لغت) ناقد : سخن شناس ، عارف / مهي : بزرگي

معني) سخندان دانايي كه در آن جمع بزرگي و سروري داشت گفت اين پروانه از شمع شناختي ندارد .

                     شد يكي ديگر گذشت از نور در                خويش را بر شمع زد از دور در

معني) يكي ديگر از پروانگان در طلب شمع رفت و خود را از دور بر شمع زد

                         پر زنان در پرتو مطلوب شد               شمع غالب گشت و او مغلوب شد

آرايه) غالب و مغلوب : جناس اشتقاق

معني) اين پروانه در حالي كه پرواز مي كرد خود را به شمع زد و معشوق بر او غلبه كرد و آن پروانه توان مقاومت نداشت و برگشت .

                       بازگشت او نيز مشتي راز گفت            از وصال شمع شرحي باز گفت

معني) او برگشت و مقداري از اصرار معشوق را بيان كمرد و از رسيدن به شمع چيز هايي را شرح داد

       ناقدش گفت : « اين نشان نيست اي عزيز           همچو آن يك كي نشان داري تو نيز ؟ »

معني) سخندان دانا گفت « اين سخنان نشانه شناخت نيست تو نيز مانند پروانه ديگر از معشوق شناختي نداري »

             ديگري برخاست مي شد مست مست           پاي كوبان بر سر آتش نشست

دستور) مست مست : قيد است / پاي كوبان : قيد

آرايه) پاي كوبان بر سر آتش نشستن : كنايه است

معني) پروانه اي ديگر با سر مستي كامل برخاست و باشادي و نشاط خود را بر آتش شمع افكند

                   دست در كش كرد با آتش به هم           خويشتن گم كرد با او خوش به هم

لغت) كش : آغوش

آرايه) واج آرايي « ش»

معني) اين پروانه با آتش شمع دست در آغوش كرد و خود را به آتش افكند و با او در آميخت

                  چون گرفت آتش ز سر تا پاي او             سرخ شد چون آتشي اعضاي او

آرايه) سر ، پا و اعضاء : تناسب دارند

معني) وقتي آتش شمع سر تا پاي او را فرا گرفت تمام وجود او به رنگ آتش در آمد

                       ناقد ايشان چو ديد او را زدور             شمع با خود كرده هم رنگش زنور

معني) آن سخندان دانا وقتي از دور او را ديد كه با شمع هم آغوش شده و شمع او را به رنگ خود درآورده .... ( با بيت بعد موقوف المعاني است )

             گفت : « اين پروانه در كارست و بس            كس چه داند ؟ اين خبر دار است و بس »

معني) گفت : تنها اين پروانه كار آزموده است هيچ كس ديگر نمي داند تنها او خبر دارد و بس .

                         آن كه شد هم بي خبر هم بي اثر             از ميان جمله او دارد خبر

معني) آن كسي كه از خود بي خود شد و اثري از وجود او نماند تنها او از ميان ديگران به شناختي از معشوق دست يافته است

                    تا نگردي بي اثر از جسم  و جان           كي خبر يابي زجانان يك زمان

آرايه) جان و جانان : جناس / بيخبري و خبر : تضاد

معني) تا به جسم و جان توجه كني از معشوق هيچ خبري نخواهي يافت ( بايد از وجود خود بي خود شوي ) .