کارکردشناسی شخصیت های الهی نامه و مصیبت نامه عطار
استاد راهنما:حسنی جلیلیان محمدرضا
نگارش: صارمی مریم؛کارشناسی ارشد؛دانشگاه لرستان-1396
چکیده
عطار نیشابوری از بزرگ‌ترین شاعران و ارباب سلوک و معرفت بوده که میدان نفوذ آثار ارزشمند او، نسل به نسل، انتقال‌یافته و روزبه‌روزدر حال گسترش است. سبک او در بیان شعر، در عین سادگی و لطافت، سرشار از رمز و سمبل بوده و با بهره‌گیری از شخصیت های داستانی در حکایات کوتاه و بلند بر زیبایی آن افزوده است. در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی شخصیت‌های دو مثنوی مهم عطار (الهی‌نامه و مصیبت‌نامه) و کارکرد آنها در تبیین رموز حکایات موردبررسی قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که دو گروه شخصیتی مشاهیر و ناشناس در این آثار به چشم می‌خورد که گروه مشاهیر قابل‌تقسیم به پنج گروه شخصیتی برجسته بوده که عبارتند از: عرفا و مشایخ طریقت، شخصیت‌های تاریخی، قرآنی و دینی ، عقلای مجانین و معاشیق. عمده‌ی کارکرد شخصیت مشایخ طریقت، بیان حکمت‌های دینی و عرفان صوفیانه و ذکر ادب سالک و کسب مقام فنا و رضای حق است. عطار اندوه و خشم خود از بی‌عدالتی و ظلم حاکمان و نیز بی‌توجهی، خرافه‌پرستی و رذایل اخلاقی توده‌ی مردم را در قالب حکایاتی که در آن‌ها از شخصیت‌های تاریخی استفاده کرده؛ بیان می‌دارد. کارکرد اصلی گروه شخصیت‌های قرآنی و دینی ضمن ناروا دانستن تعصبات دینی افراطی، تبیین توحید و شریعت است. گروه شخصیتی عقلای مجانین برای بیان مطالب غامض، برجسته ترین انتخاب عطار هستند. کارکرد اصلی این گروه، سخن گفتن بی پروا و آمیخته با حکمت در مسائل جهانبینی، دینی و اجتماعی است. همچنین عطار با به کارگیری گروه شخصیتی معاشیق، ضمن تبیین عدم سازگاری عشق و مصلت اندیشی، بر لزوم پاک بازی و عشق بی قید و شرط سالک تأکید دارد.
کلید واژه ها:عطار نیشابوری؛کارکرد؛شخصیت؛حکایت
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی