بررسی نمادها و رمزها در دیوان ناصر خسرو قبادیانی
 پدیدآور: آرزو رزاق زاده استاد راهنما: عبدالغفور جهاندیده استاد مشاور: فاطمه الهامی
دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
چکیده
نماد نشانه ای است که بیانگر یک اندیشه، شی، مفهوم می تواند باشد و با استفاده از عناصر عینی طبیعت چیزی غایب و نامحسوس را مجسم می کند. کاربرد نماد در فرهنگ و ادب ایران، سابقه ای طولانی دارد. ادبیات ایران سرشار از نماد و رمز است و نمونه های فراوانی در جهت استفاده از نماد می توان یافت؛ ازجمله تمام داستان های عرفانی که در مجموع، زبان رمزی را برگزیده اند. نمادشناسی امری ضروری است؛ چرا که تمام عناصر با هدف قبلی و معنی خاصی به کار گرفته شده اند. لذا نماد با مقوله هنر و ادبیات ارتباط تنگاتنگی دارد. از طریق نمادها می توان بسیاری از راز و رموز و محتوای اصلی و پنهان ذهن نویسنده و شاعر را کشف کرد. دیوان اشعار ناصرخسرو آکنده از نماد و انواع آن از جهت های مختلف است. دیوان اشعار ناصرخسرو، آکنده از نماد و انواع آن از جهت های مختلف است و از جمله آثاری است که همه‌ی ابعاد آن، ازجمله نمادهای شعری، مورد بررسی تام و کمال قرار نگرفته ‌است به دلیل تفکراتی که ناصرخسرو در اشعار خود بیان کرده است، می توان نمادها و رمزهای بسیاری را در دیوان او پیدا کرد. نمادهایی که به کار برده بسیار پرتکرار و در عین حال زیبا و عبرت آموز است. لذا این پژوهش به بررسی نمادها و رمزها در دیوان ناصرخسرو، پرداخته و انواع نمادها را از نمادهای مذهبی، ملی، انسانی، غیرانسانی، فلسفی، طبیعت که شامل حیوانات و پرندگان، شخصیت های تاریخی و مذهبی عرب و عجم، موجودات افسانه ای و اسطوره ای و صور فلکی می باشد، مورد بررسی قرار داده است و این نتایج حاصل شد: الف) نمادهایی که در این دیوان به کاررفته است، در متون عرفانی و حتی در ادبیات معاصر در دیوان شاعران نمادپردازی چون نیما و اخوان، نیز مشاهده می گردد. ب) خاستگاه نمادها در دیوان ناصرخسرو، طبیعت است و او از جانوران، پرندگان، گیاهان و درختان برای بیان منظور خود بهره جسته است. ج) بسیاری از نمادهای به کاررفته در دیوان ناصرخسرو، مربوط به مسائل سیاسی جامعه است.ناصرخسرو اوضاع جامعه زمان خود را نابسامان و ویران می داند و هنگام انتقاد از اوضاع سیاسی و دینی، و انتقاد از مخالفان خود و خلفای فاطمی بیشتر از حیوانات و پرندگان به صورت نماد و استعاره استفاده می کند.
کلیده واژه ها: ناصر خسرو،نماد،خواستگاه نمادها،شعر
این پایان نامه در کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی موجود است.