بررسی کهن‌الگوی پیر دانا در دیوان حافظ( کارشناسی)
استاد راهنما: طیبه قدوی نگارش: لیلی درویشی خلیل
دانشگاه پیام نور همدان، 1397
خردورزی و دانایی همواره یکی از مهم‌ترین اجزای فرهنگ ایرانی بوده است. این اهمیت در قالب حضور خرد و مظاهر آن در ادبیات فارسی متجلی شده است. در ادبیات عرفانی نیز، سیر و سلوک بدون بهره‌گیری از وجود پیرخردمند امکان‌پذیر نیست. در پژوهش حاضر، جایگاه دانایی و خردورزی در دیوان حافظ از دیدگاه نقد اسطوره‌شناختی (کهن‌الگویی) بررسی شده است و پیر فرزانه یونگ با پیر مغان حافظ، به صورت تطبیقی مقایسه و تحلیل شده است. نتایج نشان می‌دهد: دانش و عقلی که در دیوان حافظ وجود دارد، دانشی است متعالی و برخوردار از حقیقت ازلی. حافظ به دلیل تکبر اهل علم و نیز «بی‌عملی» آنان نسبت به این علوم، علم عشق را در مقابل با «علوم دیگر» قرار می‌دهد. پیر خرد یونگ سابقه‌ای طولانی در ضمیر ناخودآگاه دارد، پیر مغان نیز محدوده‌ای ازلی دارد. پیر خرد در خطرات به یاری «قهرمان» می‌شتابد، پیر مغان نیز همواره راهنمای حافظ است. پیرخرد متحلّی به اخلاق نیکوست، پیرمغان نیز چندین خصلت نیک دارد که مهم‌ترین آنها «عیب‌پوشی» و «صداقت» است. بسیاری از مفاهیم دیوان حافظ همان کارکرد پیر مغان یا پیر خرد یونگ را دارند. مانند: جام جهان‌بین، شراب، باده، عشق، پیرگلرنگ، خضر، آینه جام و ... . برخی از شخصیت‌ها، از جمله «صوفی»، «شیخ جام» و ... صورت منفی پیر یونگ به حساب می‌آیند و با آن تطبیق‌پذیر هستند. مشترکاتی نیز میان اندیشه‌های عرفانی شیخ اشراق در بحث «فرامن» با پیر خرد یونگ و پیر مغان حافظ وجود دارد. «فرشته راهنمای» سهروردی با پیر مغان و پیرخرد یونگ تطبیق‌پذیر است.
کلیدواژها: حافظ، علم دانایی، پیر مغان، پیر خرد، کهن الگو، سیرو سلوک
این پایان نامه در کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی موجود است.
