مجموعه ادبیات کهن (8)

حکایت های عطار نیشابوری

برگردان به نثر: شیرین عاشورلو

یکی از عارفان و شاعران برجسته در ادبیات فارسی فریدالدین عطارنیشابوری است. استاد فروزانفر درباره او چنین می گوید:« عطار از آن مردان مشهور و در عین حال ناشناخته ادبیات فارسی است .... که اینان نه مرد روزگار خود و نه مرد روزگار ما، بلکه مرد زمان و عصری هستند که ممکن است تکامل بشر و علو انسانیت از این پس آن را به وجود آورد.» زندگی این عارف بزرگ و بی مانند درهاله هایی از افسانه و اسطوره فرو رفته است؛ تا جایی که اطلاعات اندکی درباره سرگذشت او وجود دارد که قابل اطمینان باشد. عطار نیشابوری در حدود سال 540 هجری قمری در نیشابور و به قولی در کدکن از حوالی نیشابور به دنیا آمد. سال تولد او را از 513 تا 548 به تفاریق در تذکره ها ذکر کرده اند؛ بنابراین سال خیلی دقیقی را نمی توان برای ولادت او ذکر کرد.
عطار مدتی از عمرخود را به واسطه شغل خانوادگی به عطاری ( داروفروشی ) گذراند . و نیز بخشی از عمر خود را به سفر پرداخت. بعد هم به وادی عرفان و طریقت قدم گذاشت. درباره تاریخ وفات او نیز اختلافات فراوانی وجود دارد و دکتر ذبیح الله صفا حدود سال 627 هجری قمری را به دلیل اینکه بسیاری از بزرگان و تذکره نویسان به آن اشاره کرده اند، پذیرفته اند.
آثار عطار
الف: نظم
1-    دیوان شعر
2-    منطق الطیر
3-    مصیبت نامه
4-    الهی نامه
5-    اسرارنامه
6-    مختارنامه
ب: نثر
تذکره الاولیا
در کتاب حکایت های عطار نیشابوری، حکایت هایی از چهار منظومه عطار آورده شده که در انتساب آنها به عطار جای تردید نبوده است. این چهار منظومه عبارتند از: منطق الطیر، مصیبت نامه، الهی نامه، اسرارنامه. در میان آثار عطار، سه منظومه یعنی منطق الطیر، مصیبت نامه و الهی نامه دارای پیرنگ و طرح کلی بوده اند و در بازگردانی به نثر، پیرنگ کلی آنها حفظ شده است؛ اما اسرارنامه چون دارای طرح کلی نبوده، بر همین اساس فقط حکایت های آن به نثر برگردانده شده و در آن به ترتیب مقالات و یا بخش ها اشاره ای نشده است.
در بازگردانی داستان ها، کشش های داستانی امروزی مدنظر بوده است و حکایت های عطار با روایت امروزی به نثر برگردانده شده است و تلاش شده که برای خواننده امروزی که حدود هشتصد سال با زبان و بیان عطار فاصله گرفته، قابل فهم باشد.