محمدتقی صبوری که ما او را به نام بهار می‌شناسیم، در سال ۱۲۶۵ در شهر مشهد به دنیا آمد. پدرش میرزا محمدکاظم صبوری، ملک الشعرای آستان قدس رضوی بود. او از چهار سالگی نزد پدر تحصیلات خود را آغاز کرد و با اشعار شاعران کهن آشنا شد؛ اولین شعر خود را در بحر شاهنامه سرود و پدر با جایزه‌ای تشویقش کرد. وی تا سال ۱۲۷۸ تحصیلات خود را در محضر میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری و در مدرسه ادامه داد و علاوه بر مدرسه در محفل پدرش نیز مطالعه می‌کرد؛ بعدها تخلص بهار را برای خود برگزید که به نام خانوادگی تبدیل شد. پس از فوت نابهنگام پدر در سال ۱۲۸۳، محمدتقی هجده ساله مسئولیت سرپرستی خانواده را بر عهده گرفت، اما با وجود تمام مشکلاتی که داشت، تحصیلات ادبی خود را ادامه داد. در همان سال، لقبِ پدرش یعنی ملک الشعرایی آستان قدس را نیز دریافت کرد.
جوانی بسیار دان و پرشور
محمدتقی بهار (ملک‌الشعرای بهار) در بیست‌سالگی به صف مشروطه‌طلبان خراسان پیوست. نخستین آثار ادبی-سیاسی او، از جمله شعری در قالب مستزاد خطاب به محمدعلی شاه، در روزنامه خراسان به‌صورت ناشناس منتشر شد. او با روشنفکران و شاعران عصر مشروطه، از جمله میرزاده عشقی، همکاری نزدیک داشت. در سال ۱۳۰۳، این دو با هم «جمهوری‌نامه» را در مخالفت با جمهوری مورد نظر رضاخان سرودند.
زندان و تبعید: سال‌های پربار ادبی
به دلیل فعالیت‌های آزادی‌خواهانه و مخالفت با رضاشاه، بهار چندین بار زندانی و تبعید شد. در همین دوران، در دارالمعلمین عالی همراه استادانی چون عباس اقبال آشتیانی، بدیع‌الزمان فروزانفر و صادق رضازاده شفق به تدریس پرداخت.
۱۳۰۸: زندانی شدن به‌اتهام مخالفت پنهان با رضاشاه
۱۳۱۲: تبعید یک‌ساله به اصفهان، که منجر به خلق آثاری چون تصنیف «به اصفهان رو» شد
۱۳۱۳: آزادی به درخواست محمدعلی فروغی برای شرکت در جشن‌های هزارهٔ فردوسی
این سال‌ها، علیرغم سختی‌ها، از مولدترین دوره‌های ادبی بهار بود. او که با موسیقی ایرانی آشنا بود، ترانه‌ها و تصنیف‌های ماندگاری مانند «مرغ سحر»، «بهار دلکش» و «ایران هنگام کار است» را سرود.
فعالیت‌های سیاسی و علمی بهار
بهار سال‌ها استاد دوره دکتری ادبیات در دانشسرای عالی و دانشکده ادبیات بود و نقش مهمی در تربیت نسل جدید ادیبان و پژوهشگران داشت، شش دوره نماینده مجلس شد، در کابینه قوام‌السلطنه (۱۳۲۴)، چند ماهی عهده‌دار وزارت فرهنگ بود، اما به دلیل اختلافات استعفا داد. آخرین حضورش در مجلس هم سال ۱۳۲۶ بود؛ که به عنوان نماینده تهران در مجلس پانزدهم انتخاب شد، اما به دلیل بیماری سل، تنها سه ماه توانست در جلسات شرکت کند.
ملک‌الشعرای بهار، شاعری که سیاست و ادبیات را درهم آمیخت، از چهره‌های برجسته مشروطه تا دوران پهلوی اول بود. او هم در عرصه مبارزات سیاسی حضور پررنگ داشت و هم با سرودن اشعاری چون «مرغ سحر»، نماد مقاومت ادبی در دوران سخت شد.
