مسئلۀ ترویج کتاب و کتابخوانی، پیوسته دغدغۀ مسئولان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان‌قدس‌رضوی بوده است و هربار در این راستا، نهال حرکتی فرهنگی را در گوشه‌ای از سرزمین پهناورمان کاشته‌اند تا این‌که سال 94، جرقۀ طرحی جدید با عنوان «زنگ کتاب» در جهت کتاب و کتابخوانی، در ذهن مسئولان این سازمان زده شد.
حاشیۀ برنامۀ زنگ کتاب کتابخانه‌های آستان‌قدس‌رضوی:
از تولّد یک کتابخانۀ کوچک تا اجرای زنگ کتاب در نماز جمعه
گزارش- مریم نیازپور أمغان- مسئلۀ ترویج کتاب و کتابخوانی، پیوسته دغدغۀ مسئولان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان‌قدس‌رضوی بوده است و هربار در این راستا، نهال حرکتی فرهنگی را در گوشه‌ای از سرزمین پهناورمان کاشته‌اند تا این‌که سال 94، جرقۀ طرحی جدید با عنوان «زنگ کتاب» در جهت کتاب و کتابخوانی، در ذهن مسئولان این سازمان زده شد. کتابداران کتابخانۀ مرکزی آستان‌قدس‌رضوی ابتدا مدارس مناطق کم‌برخوردار و مراکز کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست را هدف اجرای این طرح قرار دادند و در مناسبت‌های مختلف، برای نواختن زنگ کتاب، میهمان این مراکز می‌شدند؛ کتاب‌هایی برای این مراکز می‌بردند و با عشق برای بچه‌ها می‌خواندند و گاهی به بهانۀ مسابقات کتابخوانی و نقاشی، به آن‌ها کتاب هدیه می‌کردند. کم‌کم دیگر مراکز و مدارس مشهد هم مشتاق اجرای این طرح شدند تا این‌که درخواست‌های متعدد از سوی آن‌ها، مسئولان کتابخانۀ مرکزی آستان‌قدس را بر آن داشت که این طرح را گسترش دهند.
تولد یک کتابخانۀ کوچک در سایۀ عنایت امام رضا(ع)
درست از ابتدای سال جاری بود که این طرح به صورت مستمر، هر هفته در یکی از مراکز مشهد اجرا شد و کم‌کم کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان‌قدس در سطح مشهد و شهرستان‌ها نیز گوشه‌ای از این حرکت ارزشمند فرهنگی را به دست گرفتند. تاکنون برنامه‌های مختلفی در کتابخانه‌های مشهد و شهرستان‌های قوچان، درگز، بیرجند، کرمانشاه، بروجرد و... برگزار شده است که نه‌تنها با شوروشوق توصیف‌ناپذیر کودکان و ابراز خرسندی مسئولان مراکز همراه بوده، بلکه برکات زیادی را هم به ارمغان آورده است که مشارکت فعالانۀ برخی کودکان و نوجوانان گوشه‌گیر و منزوی این مراکز در اجرای این طرح، انتشار فعالیت‌های زنگ کتاب در فضای مجازی توسط برخی نوجوانان، ابراز تمایل نویسندگان مختلف برای امضا و اهدای کتاب و اعلام آمادگی برخی هنرمندان برای آموزش رایگان هنرهای مختلف همچون خوشنویسی به کودکان و دانش‌آموزان این مراکز، تنها گوشه‌ای از برکات فراوان این طرح بوده است.
حالا به تازگی، کتابداران کتابخانۀ مسجد بزرگ امام رضا(ع) از کتابخانه‌های وابسته به آستان‌قدس‌رضوی در مشهد (واقع در شهرک بوعلی، انتهای بلوار ولی عصر(عج)) که برای اجرای برنامۀ زنگ کتاب به مهدکودک مؤسسۀ گلستان امام علی(ع) رفته بودند، وقتی این مؤسسه را که به نگهداري ازكودكان بي‌سرپرست و بدسرپرست چهار تا شش سال مي‌پردازد، فاقد کتابخانه می‌بینند، در اقدامی خیرخواهانه و با هزینۀ شخصی، کتابخانۀ کوچکی را در این مرکز برپا می‌کنند. در این باره پای گفتگوی رئیس این کتابخانه نشستیم تا بیشتر دربارۀ تولد این کتابخانۀ کوچک بگوید.
زهرۀ آمارلو توضیح می‌دهد: «وقتی برای اجرای برنامۀ زنگ کتاب به این مؤسسه رفتیم، متوجه شدیم این مرکز هیچ کتابخانه‌ای ندارد و هزینه‌ای که خیّران محترم به این مهدکودک اختصاص می‌دهند، معمولاً صرف نیازهای تغذیه‌ای و پوشاک آن‌ها می‌شود. از طرفی وقتی شوروشوق بچه‌ها را هنگام خوانش کتاب‌هایی که همراه برده بودیم دیدیم، جرقۀ ایجاد یک کتابخانۀ کوچک در ذهنمان زده شد و وقتی این مسئله را با دیگر بانوان کتابدار کتابخانه در میان گذاشتم، یازده نفر از بانوان همکار برای این انجام این کار، اعلام آمادگی کردند.»
رئیس کتابخانۀ مسجد بزرگ امام رضا(ع) ادامه می‌دهد: «با گفتن یک «یاعلی» شروع کردیم و به مدت دو هفته، موفق شدیم کتابخانۀ کوچکی را با دو قفسۀ چوبی کتاب و بیش از یکصد جلد کتاب و نشریۀ کودک، برای این مرکز دایر کنیم. کار که تمام شد، شادی بچه‌ها از داشتن کتابخانه، اشک شوق را مهمان چشمانمان کرد و خدا را شکر کردیم که به لطف او و با عنایت امام رضا(ع) به اندازۀ توانمان در ترویج فرهنگ کتابخوانی سهیم بوده‌ایم».
اجرای برنامۀ زنگ کتاب در حاشیۀ مراسم نماز جمعه
در اقدام جالب دیگری از سوی کتابداران کتابخانۀ امام رضا(ع) بیرجند، مدتی است که کتابداران این کتابخانه، برنامۀ زنگ کتاب را در روز جمعه و در زمان انجام فریضۀ نماز جمعه برای کودکانی که همراه والدینشان به نماز جمعه آمده‌اند، اجرا می‌کنند.
رئیس کتابخانۀ امام رضا(ع) بیرجند در این باره توضیح می‌دهد: «تاکنون بیست و پنج برنامۀ زنگ کتاب از سوی این کتابخانه در مدارس و مراکز مختلف این شهرستان به صدا درآمده است که پس از مدتی، جمعی از کتابداران این کتابخانه که مایلند به عنوان خادمیاران رضوی فعالیت کنند، به فکر اجرای این برنامه در حاشیۀ مراسم نماز جمعه افتادند و سه هفتۀ متوالی است که به صورت داوطلبانه و بدون این‌که فعالیت آنان جزو ساعات کاری محسوب شود، این برنامه را با همکاری نماينده‌اي از كانون خادمياران رضوي، در کانون فرهنگی آدینه واقع در محل مصّلای شهرستان بیرجند، برای کودکانی که همراه والدینشان به نماز آمده‌اند، اجرا می‌کنند که شامل خوانش کتاب، اجرای مسابقۀ نقاشی، هدايت كودكان به سمت قصه‌گويي براي ساير كودكان و آموزش مفاهیم دینی و فرهنگی بوده است و باعث شده پدرومادرها بدون نگرانی از جانب فرزندانشان، در صفوف نماز جمعه حاضر شوند».
زهرا خسروی هدف این برنامه را برقراری آرامش در صفوف نماز و باقی‌ماندن خاطرۀ خوش از نماز جمعه در ذهن کودکان دانست و ادامه داد: «علاوه بر این، نمایشگاه کتابی هم در محل مصلی برپا شده است تا نمازگزاران پس از ادای فریضۀ نماز، بتوانند دقایقی را در گلستان کتاب قدم بزنند که این اقدامات سبب استقبال فراوان پدرومادرها و قدردانی آنان از کتابداران شده است».
وی در پایان با بیان این‌که در این مدت، برنامۀ زنگ کتاب هر هفته به طور پیوسته در یکی از مراکز و مدارس بیرجند انجام شده و پس از این هم، این روال ادامه خواهد داشت، افزود: «خانۀ فرزندان حضرت فاطمه(س)، خانۀ فرزندان امام علي(ع)، كانون فرهنگي آدينه در دو نوبت، مؤسسۀ خيريۀ مهر ماندگار، دبستان پسرانۀ شهيد حسين‌زاده، دبستان دخترانۀ قدسيه، دبستان دخترانۀ محدثه، دبستان دخترانۀ اروندرود، دبستان دخترانۀ عدالت، مهد‌كودك و پيش‌دبستاني مكتب القرآن (مركزي)، پيش‌دبستاني دخترانۀ آزاده و دبستان و پيش‌دبستاني دخترانۀ تكتم، از جمله مراکز شهرستان بیرجند بوده است که تاکنون میزبان برنامۀ زنگ کتاب بوده‌اند».
عضویت پدرومادرها در کتابخانه به اصرار کودکان
در ادامه، معاون امور کتابخانه‌های سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان‌قدس‌رضوی، با بیان این‌که روز‌به‌روز استقبال از این طرح بیشتر می‌شود، خاطرنشان کرد: «از ابتدای شروع مستمر این طرح، هربار یکی از کتابخانه‌های وابسته به این سازمان در مشهد و دیگر شهرها، برای انجام این برنامه اعلام آمادگی کردند و به تازگی این برنامه در برخی کتابخانه‌های مشهد و شهرهای قوچان، درگز و بیرجند اجرا شده است».
حسین خسروی با بیان این‌که کتابخانۀ مسجد غدیرباباعلی (واقع در قاسم آباد، بلوار اندیشه، شهرک رازی، رازی 10/4) هم برای اولین بار برنامۀ زنگ کتاب را به اجرا درآورد، توضیح داد: «کتابداران این کتابخانه در این برنامه که در جمع نونهالان مهد کودک مهربان برگزار شد، پس از خوانش داستان «دعای موش‌کوچولو» به درخواست خود کودکان، از آنان خواستند دربارۀ داستان، نقاشی بکشند و سپس جوایزی به آنان اهدا کردند».
وی اصرار کودکان به پدرومادرها برای عضویت در کتابخانه را از اتفاقات جالب برنامۀ زنگ کتاب خواند و گفت: «بسیاری از پدرومادرها به اصرار فرزندانشان عضو کتابخانه شدند تا از این طریق هم خود بتوانند از کتب بهره‌مند شوند و هم کودکان بتوانند بیشتر در فضای اتاق کتاب کودک این کتابخانه حضور داشته باشند».
خسروی در پایان به برنامۀ زنگ کتاب کتابخانۀ زینبیه از کتابخانه‌های وابسته به آستان‌قدس در مشهد واقع در خیابان مطهری شمالی2 اشاره و بیان کرد: «کتابداران این کتابخانه نیز، پذیرای جمعی از دانش‌آموزان دبستان دولتی «نبوت» در مقطع چهارم بودند و در قالب یک کارگاه آشنایی با کتاب و کتابخانه، دربارۀ خدمات کتابخانه، چگونگی استفاده از کتاب‌های مرجع و خدمات کتابخانه‌های آستان‌قدس‌رضوی در سطح شهر مشهد ازجمله طرح ثامن، مطالبی به آنان ارائه نمودند».
وی افزود: «همچنین ضمن خوانش کتاب‌هایی همچون «بهره‌وری و شیوه‌های مطالعه» و برخی دیگر از کتاب‌های ویژۀ نوجوانان همچون داستان‌های شاهنامه، دفاع مقدس، دانستنی‌ها، داستان‌های پیامبران و کتاب‌های علمی، برخی کتب مرجع و کمک‌درسی در اختیار دانش آموزان کتاب‌دوست قرار گرفت و کتابداران به سؤالات گوناگون دانش‌آموزان پاسخ دادند که رضایت دانش‌آموزان و مسئولین محترم دبستان نبوت را در پی داشت. خسروی تصریح کرد: «آموزش روش‌های صحیح مطالعه، پرسش و پاسخ، معرفی شرایط عضویت در کتابخانه و توزیع فرم‌های آن، اهدای تعدادی کتاب کودک و نوجوان به معاونت دبستان و پذیرایی، از دیگر برنامه‌های این بازدید با هدف اشاعۀ فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بین نسل نوجوان بود».
