كتابخانه مركزی آستان قدس رضوی در طرح «زنگ كتاب» با اعزام كتابداران به مدارس و مراكز گوناگون مشهد، مخاطبان خود را به ميهماني انس با كتاب دعوت می‌کند.
در گفتگو با ریيس اداره كتابخانه عمومي سازمان کتابخانه ها موزه‌ها و مرکز اسناد تشریح شد؛
«زنگ کتاب»، راهی برای آشتی دادن جامعه با فرهنگ مطالعه
همه ما به ضرورت کتابخوانی و ترویج فرهنگ مطالعه به ویژه میان کودکان و نوجوانان اعتقاد داریم. هر چند گسترش این فرهنگ می‌بایست در میان همه اقشار جامعه نهادینه شود ولی به علت اقتضای سن کودکان، ترویج فرهنگ کتابخوانی برای این گروه سنی حائز اهمیت است.
کنجکاوی بچه‌ها برای کشف دنیای جدید و جذابیت‌هایی که فضای مجازی به همراه دارد، شرایطی را به وجود آورده که گوشی موبایل، تبلت، کامپیوتر، بازی‌های رایانه‌ای و... جایگزین مطالعه شده است و همه شاهد هستیم وقت فراوانی از فرزندان این سرزمین به استفاده غیر علمی از ابزارهای فضای مجازی صرف می‌شود. چنانچه نتوانیم وضعیت کنونی را مدیریت کنیم و برنامه‌ریزی دقیقی انجام دهیم، در دهه‌های بعدی شاهد نسلی خواهیم بود که با کتابخوانی بیگانه بوده و از مطالعه فاصله گرفته است.
کتاب و کتاب‌خواني و ميزان گرايش به مطالعه، امروزه يکي از شاخص‌هاي توسعه به شمار مي‌رود. آموزش خواندن از روزهای اول زندگی و کودکی در محیط خانه شروع می‌شود و تا آخرین مراحل زندگی و عالی‌ترین سطوح تحصیلات دانشگاهی ادامه پیدا می‌کند.
در کشورهای پیشرفته تقریبا این امر محقق شده است. در خصوص تحکیم این عادت خوب میان نسل نوجوان، علاوه بر موسسات آموزشی و کتابخانه‌ای می‌بایست همه نهادها به یاری نظام آموزش بیایند تا با ایجاد راهکارهای متنوع نسل جدید را که زمان زیادی به گردش در فضای مجازی اختصاص می‌دهد با دنیای کتاب، مانوس نمایند.
بر این اساس، كتابخانه مركزی آستان قدس رضوی در طرح «زنگ كتاب» با اعزام كتابداران به مدارس و مراكز گوناگون مشهد، مخاطبان خود را به ميهماني انس با كتاب دعوت می‌کند. محمد مشایخی؛ ریيس اداره كتابخانه عمومي سازمان کتابخانه‌ها موزه‌ها و مرکز اسناد، طی گفتگویی در خصوص اجرای این طرح می‌گوید: «گسترش روزافزون دنياي مجازي در جامعه كنوني به ويژه ميان كودكان، نوجوانان و جوانان، كاهش مطالعه و خلوتي برخي كتابخانه‌ها را در پي داشته كه اين امر، كتابداران آستان قدس رضوي را به اجراي اين طرح واداشت تا اگر مخاطبان به كتابخانه مراجعه نمي‌كنند، كتابداران به ميان آنان رفته و زمينه جذب افراد را به كتابخانه فراهم كنند».
زنگ کتابخوانی
چه کنیم تا فرهنگ کتابخوانی میان افراد جامعه گسترش پیدا کند؟ این سئوالی است که مشایخی آن را مبنای ارائه طرح ایجاد زنگ کتاب از سوی کتابداران کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی عنوان می‌کند. وی ایجاد انگیزه و علاقه بین نسل جوان و نوجوان را برای توجه به فرهنگ کتابخوانی، نیازمند همکاری گروه‌های مختلف اجتماعی می‌داند.
مشایخی در این خصوص می‌گوید: «در یک نگاه جامع و علمی، ارتقای فرهنگ مطالعه و کتابخوانی و نهادینه کردن آن نیازمند همکاری و برنامه‌ریزی خانواده، آموزش و پرورش، رسانه‌ها و کتابخانه است. ارتباط مستمر بین این چهار گروه می‌تواند زمینه ایجاد انگیزه و میل به کتابخوانی را در جامعه فراهم کند».
وی به طرح موضوع زنگ کتاب از سوی رهبر انقلاب اشاره کرده و می‌افزاید: «رهبر معظم انقلاب در مصاحبه با خبرنگار صدا و سیما که پس از بازدید از دهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب سال 74 انجام دادند با تاکید بر نقش آموزش و پرورش پیشنهاد زنگ کتابخوانی را مطرح کردند. طی این پیشنهاد که در کتاب "اندیشه ناب، مجموعه نامه‌های کاربردی مبتنی بر رهنمودهای رهبری در موضوع کتاب و کتابخوانی" به اهتمام حسین رحیمی به چاپ رسیده است فرمودند: "در مدارس، ساعتی برای کتابخوانی گذاشته شود... به نظرم این را باید حتما آموزش و پرورش بررسی کند و ببیند چه کار می‌تواند بکند. مثلا فرض کنید به جای ساعت انشاء، ساعت کتابخوانی بگذارند تا دانش‌آموزان با فرهنگ کتابخوانی آشنا شوند...».
حضور کتابداران میان گروه‌های مختلف اجتماع
ریيس اداره كتابخانه عمومي سازمان کتابخانه‌ها موزه‌ها و مرکز اسناد با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: «رشد و توسعه روز افزون فضای مجازی می‌تواند از عواملی باشد که محقق و پژوهش‌گر را ترغیب نماید تا به جای استفاده از منابع چاپی و حضور در کتابخانه‌ها، از فضای مجازی برای یافتن داده‌های اطلاعاتی و علمی خود بهره‌مند شود و امکاناتی را در اختیارش قرار دهد که یافتن مطالب را در کمترین زمان امکان‌پذیر کند. استفاده علمی و به‌جا از فضای مجازی هیچ وقت نباید با وقت‌گذرانی تفننی و سرگرمی صرف اشتباه گرفته شود». وی می‌افزاید: «توجه رهبر معظم انقلاب به این موضوع باعث شد مطمئن باشیم راهی که در آن قدم نهاده‌ایم راهی درست برای گسترش فرهنگ کتابخوانی است.
از این رو، به جای انتظار حضور مخاطبان در کتابخانه‌ها، کتابداران با موضوعات متنوع به مناسبت‌های مختلف وارد گروه‌های گوناگون اجتماع شدند و برای آنان کتاب خواندند. یکی از مکان‌هایی که برای اجرای این طرح پیشهاد شد، مدارس و مراکز آموزشی بود، به علت اینکه شخصیت اجتماعی-فرهنگی نوجوانان در حال شکل گرفتن است و هدایت آنان به سمت فرهنگ کتابخوانی می‌تواند برای آینده فردی آنان و بالطبع آینده جامعه تاثیرگذار باشد».
توسعه فرهنگ کتابخانه و مطالعه
مشایخی درباره مدت زمان اجرای این طرح می‌گوید: «اين طرح از حدود سه سال گذشته در برخي مدارس و مراكز آموزشي، شروع شده و در سال جدید تا کنون که در هفته‌های پایانی فصل بهار قرار داریم، دو نوبت در مرکز توان‌یابان، دبیرستان نمونه فرهنگ دخترانه حضرت زهرا(س) و دبستان دخترانه نسیبه اجرای برنامه داشته است».
امانت‌های بلند مدت
امانت بلندمدت مجموعه‌هاي كتاب به مراکز آموزشی و فرهنگی و سایر مراکز یکی از برنامه‌هایی بود که در راستای اجرای طرح زنگ کتاب به اجرا گذاشته شد. مشایخی در خصوص طرح ایجاد امانت‌های بلند مدت می‌گوید: «اين طرح، بيشتر در مناطقي اجرا مي‌شود كه افراد از امكانات لازم بي‌بهره هستند. در اين طرح در صورت نياز و درخواست مراكز، از طريق كتابخانه سيار آستان قدس رضوی، مجموعه‌اي كتاب به آن مركز براي مدت طولاني امانت داده مي‌شود و برنامه ارسال كتاب به تعداد مورد تقاضا، به طور ثابت و در فواصل زماني مختلف ادامه خواهد داشت.
از دیگر مواردی که در این برنامه‌ها به آن پرداخته می‌شود، اطلاع‌رسانی لازم به مخاطبان(دانش‌آموزان-معلمان، مربیان و مدیران) در مورد امکانات، منابع متنوع و خدمات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی می‌باشد که اطلاعات لازم در مورد عضویت و ثبت‌نام در کتابخانه مرکزی و کتابخانه اقماری سطح شهر توضیح داده می‌شود، همچنین در صورت درخواست مدارس و مديريت اين مراكز، زمينه بازديد از مجموعه موزه‌ها و کتابخانه مركزي نيز فراهم می‌گردد».
