سازوکارهای مفهومی دخیل در خوانش های گوناگون شعر از منظر شعر شناسی شناختی: موردِ کامران رسول زاده
حدائق رضائی; عادل رفیعی; مجتبی پردل
چکیده
هدف از پژوهش حاضر آن است تا با استفاده از نظریۀ هم‌آمیزی مفهومی، فرایند معنی‌سازی را در یکی از اشعارِ کامران رسول‌زاده مورد بررسی قرار دهد، و از این رهگذر، به تجزیه و تحلیل امکاناتی می‌پردازد که این چارچوب در باب چگونگیِ فرایندِ خوانش و تفسیر و محدودیت‌های حاکم بر آن در شعر در اختیار منتقدان قرار می‌دهد. تحلیلِ شعرِ برگزیده در چارچوب نظریۀ هم‌آمیزی مفهومی به‌عنوان نظریه‌ای در بابِ شرایط و چگونگی فرایند خوانش، با مکانیسم‌هایی چون انتقالِ طرح‌واره‌ای، فرافکنی گزینشی، برقراری پیوندهای حیاتی و فشرده‌سازی آن‌ها، در کنارِ بهره‌گیری از چند مفهوم در نظریۀ حوزه‌های مفهومیِ لانگاکر مانندِ رخ‌نمایی، نشان می‌دهد که مخاطب چگونه و بر پایۀ چه عملکردها و فرایندهایی شناختی به خوانش‌های مختلفی از متنی یکسان دست می‌یابد. در این میان، مخاطب ممکن است با انجام یا عدمِ انجام عملکردی در طولِ فرایند بازسازی (مثلاً فشرده‌سازی پیوندهای حیاتی یا فرافکنیِ گزینشیِ ساختارهای مفهومیِ متفاوت) شبکه‌های ادغامی به خوانشی متفاوت از متن برسد. در نتیجه، از یک منظر، به این نظریه می‌توان در حکمِ روایتی شناختی از نظریۀ خوانشِ پساساخت‌گرایانۀ دریدا نگریست که برای مفهومِ نسبیت در خوانش توصیف و تبیینی مبتنی‌بر یافته‌های تجربیِ زبان‌شناسی شناختی فراهم می‌آورد. از طرف دیگر، پژوهشِ حاضر آشکار می‌کند که متونِ شعری بررسی‌شده واجدِ ابهام، چندمعنایی و امکانِ خوانش‌های مختلف هستند، و از آن‌جا که این ویژگی‌ها،جزو ویژگی‌های متنی شعری هستند،شعرِ مزبور یکی از معیارهای مهمِ شعریت را احراز می‌کند.

کلمات کلیدی:   شعرشناسی شناختی،هم‌آمیزی مفهومی،خوانش،ابهام،شعر سپید
https://jlkd.um.ac.ir/index.php/lj/article/view/66243