هرساله برنامه های علمی به مناسبت یادروز فردوسی پررنگ تر است. در مشهد نیز همواره چند همایش علمی برگزار می شود که یکی از آن ها عصر روز گذشته برگزار شد و همایشی دیگر عصر امروز و صبح بیست و پنجم برگزار می شود. همایش روز گذشته در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی و به میزبانی جهاد دانشگاهی مشهد و بنیاد فردوسی شاخه توس بود که هشتمین کنگره بزرگداشت حکیم فردوسی با عنوان «پاژ» نام داشت. در این آیین ابتدا دکترخیرآبادی استاد دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس بنیاد فردوسی شاخه توس پیام دکترتوسی وند بنیانگذار این بنیاد را قرائت کرد. در بخشی از این پیام آمده بود: « ما وامدار فردوسی هستیم و باید چون او در راه فرهنگ، درستی و راستی گام برداریم. باید در اشاعه میراث کهن و ادب فارسی کوشا باشیم و بدانیم آگاهی از گذشته هویت و باور می آورد.
شاهنامه کارنامه افتخار ایرانیان است
در ادامه، دکتررضا اشرف زاده، مدیرگروه ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد سخنرانی خود را با عنوان فردوسی و زمان شاهنامه سرایی ارائه کرد. وی با تاکید بر این نکته که فردوسی حماسه پردازی خردمند است که گردونه زمان هم نتوانسته است موجب فراموشی او شود، گفت: وقتی شاهنامه را می خوانیم به درک درستی از خدا، هستی، عدالت، پاکی و زیبایی پی می بریم. چرا که فردوسی با دید وسیع و با خردی که همیشه با او یار و همراه بوده است، زمانه را با عقلی فراگیر زیر نظر گرفت و با شناخت درست از فرهنگ و مردم و لحظه تکرار نشدنی تاریخی خود دست به سرایش شاهنامه زد. در واقع فردوسی این «آن» تاریخی را به خوبی دریافت و با نگاهی عمیق به طرح ریزی آینده ایران و ایرانی همت گماشت. او آموخت که عدالت و خرد و راستی جاودان است و قهر و کین را باید نکوهش کرد. در واقع شاهنامه کارنامه افتخار ایرانیان است.
فردوسی قدرت پذیرندگی داشت
دکترغلامعلی سرامی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زنجان نیز موضوع «ژرف ساخت اندیشگی شاهنامه در مناسبات آن با روانشناسی فردوسی» را انتخاب کرده بود. وی در ابتدا گفت: فردوسی انسانی سازگار و اهل مداراست و قدرت پذیرندگی داشت. او مصداق این سخن مولاناست که «با توکل زانوی اشتر ببند».در واقع شاهنامه داستان تعامل انسان با خداست. او در آغاز شاهنامه زیرساخت کار خودش را با این بیت پی ریزی می کند که:
به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه بر نگذرد
دکترسرامی با اشاره به این که در بسیاری از داستان های شاهنامه کنشی مربوط به کوشش دیده می شود، گفت: فردوسی کوشش را معادل اختیار می داند و بخشش را معادل تقدیر که دست آفریننده است. در واقع فردوسی به این نکته اعتقاد دارد که «العبد یدبر و الرب یقدر». این استاد دانشگاه زنجان طرح پرسش های مهم را از طرف فردوسی نکته ای مهم ارزیابی کرد و افزود: مرگ یکی از کلیدی ترین سوالاتی است که فردوسی مطرح می کند و در نگاه فردوسی مرگ جزئی از آفرینش است و هر پایانی آغاز یک بازسازی است.
مهم ترین مکان های تاجیکستان به نام فردوسی است
دولت علی حاتم اف، سفیر تاجیکستان در ایران از دیگر سخنرانان هشتمین کنگره پاژ بود، او ابتدا از خانم گلرخسار شاعر تاجیکی یاد کرد که می گوید «شاهنامه وطن است» و یادآور شد که همچنان که در وطن گرمی و سردی و بلندی و پستی و شادی و غم و همه چیز وجود دارد، شاهنامه نیز همانند یک وطن است که همه چیز را می توان در آن یافت. سفیر تاجیکستان شاهنامه را اثری بی زوال خواند که هنوز در تاجیکستان مورد توجه است. به گفته او مادران تاجیک پس از تولد فرزندانشان ابتدا در زیر سر او شاهنامه می گذارند تا وطن دوست شود و پس از مدتی دیوان حافظ را می گذارند تا جهان را به چشم حافظ زیبا ببیند و دیوان سعدی را هم می گذارند تا خردمند شود. حاتم اف با اشاره به این که شاهنامه در ادبیات دیروز و امروز تاجیک تاثیر گذاشته است، افزود: قدیمی ترین کتابخانه شهر دوشنبه، بزرگ ترین میدان این شهر و صدها خیابان و مکتب و کوچه در شهرهای مختلف تاجیکستان به نام فردوسی نام گذاری شده است. حتی پس از تولد نوزادان پیران خرد، از شاهنامه برای نوزادان نام می جویند و به این ترتیب همه قهرمانان بی زوال شاهنامه در تاجیکستان زنده اند. محمدعلی ودود، استاد دانشگاه نیز در سخنانی با عنوان «شاهنامه شاهپر هنرهای سنتی ایران» از تاثیر شاهنامه در حفظ و پاسداری ارزش های سنتی و آیینی یاد کرد و گفت: شاهنامه چشمه زایش برخی از هنرها بوده است و به واسطه این شاهکار فردوسی چند هنر سنتی و آیینی به وجود آمده است.
همه ما با شاهنامه فردوسی بزرگ شده ایم
اسدا... امیری، رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در ایران هم به عنوان یکی از سخنرانان با این بیت سخن خود را آغاز کرد که «توس و غزنه به هم تأمل کرد/ شاهنامه چمن چمن گل کرد».
او دانشگاه فردوسی را یکی از دانشگاه های پرآوازه حوزه تمدنی فارسی زبانان برشمرد و گفت: فردوسی یکی از بزرگانی است که همه ما با شاهنامه او بزرگ شده ایم. شاهنامه کتاب زندگانی است. در واقع با فردوسی سه کشور ایران، تاجیکستان و افغانستان می توانند تعاملی قوی داشته باشند چرا که فردوسی و شاهنامه برای ما نماد حوزه تمدنی است.
رایزن فرهنگی سفارت افغانستان همچنین از ورود واژه های بیگانه در زبان فارسی انتقاد کرد و گفت: خوشبختانه باید بگویم ما در افغانستان هنوز ۲۵ تا ۳۰درصد واژه های اوستایی را استفاده می کنیم و چه خوب است برای حفظ این زبان به صورت مشترک تلاش کنیم. دکترفریدون جنیدی، رئیس بنیاد نیشابور به عنوان سخنران پایانی این آیین موضوع سخنرانی خود را «نگاهی به بخش آغازین شاهنامه» انتخاب کرده بود. اجرای موسیقی توسط گروه امیدوار و تک نوازی سنتور و نقالی توسط نوجوان کیانا زین کوهی از دیگر برنامه های جنبی این همایش بود.
