بررسی بسامد شعر مادر در ادبیات منظوم معاصر
استاد راهنما: محمود صادق زاده
نگارش: ندا سادات مدرس مصدق, دانشگاه آزاد واحد یزد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.- 391
چکیده:
مفاهیم مادر در فرهنگ و ادب همه‌ی ملت‌ها و زبان‌ها از جمله در زبان و ادبیات غنی فارسی از اهمیت و قداست ویژه‌ای برخوردار است. با این وجود، واژه مادر و مضمون‌های مرتبط با آن در متون ادبیات کلاسیک تا پیش از مشروطیت بیشتر به صورت اشارات، تلمیحات، شخصیت‌های قصه، داستان‌ها و حکایت‌ها گاه به شکل مراثی و مدیحه‌ها به کار رفته اما، در ادبیات معاصر اشعاری در قالب‌ها و مضامین کاملاً مشخصی درباره مادر سروده شده است. بر این اساس، این پژوهش کوشیده تا به بررسی برترین نمونه‌های اشعار مربوط به مادر به شیوه توصیفی، تحلیلی، مقایسه‌ای و کمی در دوره معاصر به عنوان مسأله اصلی خود بپردازد. با توجه به این موضوع، ابتدا به تاریخچه و پیشینه اشعار مادر از قرن سوم تا دوازدهم با ذکر نمونه‌هایی پرداخته شده و سپس برترین اشعار مربوط به مادر در این دوره ارائه گشته است. در ادامه و در سه مرحله ادبیات معاصر شامل مشروطیت، پهلوی اول و دوم و انقلاب اسلامی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در بررسی هر دوره ابتدا به صورت مختصر اوضاع اجتماعی و فرهنگی زنان و چگونگی اشعار مادر پرداخته شده و پس از آن شاعران معرفی و نمونه‌های برتر اشعار مربوط به مادر و به ویژه مقام شامخ حضرت زهرا (س) از جنبه‌های سبکی و محتوایی مورد تحلیل قرار گرفته است. بسامد قالب‌ها و موضوعات شعری مربوط به هر دوره نیز در فصل بررسی‌های آماری این پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفته و به صورت جدول‌ها و نمودارهایی ارائه شده است. نتایج این پژوهش نشان‌دهنده آن است که از پانزده شاعر بزرگ دوره مشروطه همچون ایرج میرزا، ملک الشعرای بهار، شهریار و پروین اعتصامی، اشعار ایرج میرزا شاخص‌تر و برتر بوده است. شعر مادر در دوره دوم پهلوی نسبتاً گسترش یافته و از میان بیست و سه شاعر مورد بررسی فروغ فرخزاد و سهراب سپهری بیش از دیگران به شعر مادر پرداخته‌اند. در دوران انقلاب اسلامی با توجه به تحولات اجتماعی و فرهنگی اشعار مذهبی و حماسی درباره مادر سروده شده است که از میان شصت شاعر مورد بررسی اشعار فاطمه راکعی، قیصر امین‌پور و عبدالملکیان بیشتر قابل توجه است.
کلیدواژه ها: شعر مادر، بازتاب، مضامین، منظومه
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
