اسطوره پردازی در ادبیات نوجوانان دهه 80
استاد راهنما: پروین سلاجقه
نگارش: فاطمه طارمی؛ دانشگاه آزاد اسلامی تهران.- 1391
چکیده
ضرورت انجام این پژوهش درواقع بررسی یک دهه از ادبیات نوجوان است که بازه‌ی زمانی هشتاد تا نود را در برمی‌گیرد که به جرات می‌توان گفت در این دوره ادبیات خاصه شعر و داستان برای این گروه سنی جدی گرفته شد یا به عبارتی گروه سنی نوجوان در جامعه‌ی ادبیات دیده شد و دغدغه‌های او در شعر و داستان راه پیدا کرد . در ابتدای دهه‌ی هشتاد جشنواره‌های شعر و داستان نوجوان برگزار شد و حتی در جشنواره‌های معتبر مانند شعر فجر نیز شاخه‌ی شعر نوجوان باز شد. درحالی‌که ژانر شعر نوجوان درگذشته در دل شعر کودک پنهان‌شده بود. برای کودک و نوجوان فعالیت کرده است و در دهه‌ی هشتاد با شعار سی روز تعطیلی ، سی رمان دست به انتشار رمان‌های نوجوان زد.با بررسی اجمالی رمان‌های برگزیده در دهه‌ی هشتاد که نماینده جریان داستان در ایران هستند به نکته‌ی قابل‌توجهی دست‌یافتم و آن میل اندیشه‌های رمان به سمت اسطوره گرایی است. با بررسی بیش از 50 رمان برگزیده در سال‌های اخیر روشن گردید که شخصیت‌های خلق‌شده داستان‌های نویسندگان ایرانی به سمت مانایی و ماندگار شدن حرکت کرده و از حیث مضمون و محتوی نیز نویسنده‌ها ، تلاش در اسطوره‌سازی و اسطوره آفرینی داشته‌اند.حتی با بررسی ساختار زبانی رمان‌ها نیز نمونه‌های بسیار شایانی در ساخت زبانی جملات و نوع روایت داستان‌ها به چشم خورد که در آن نویسنده تلاش خود را در این زمینه داشته است. بنابراین در این پژوهش سعی شده تا به مدد نظریه‌ی «لوی استروس» و «رولان بارت» ، نظریه‌پرداز غرب در خصوص تعریف اسطوره در ادبیات امروز به نگرش‌های مدرن در باب سیال بودن ذهنیت اسطوره‌ای در ادبیات نوجوان و فراوانی مفاهیم اسطوره‌ای در رمان‌های دهه‌ی هشتاد و گرایش رو به رشد نویسندگان این دهه در اسطوره‌سازی و اسطوره آفرینی در ادبیات نوجوان پرداخت شود.لذا با این رویکرد به بررسی و تحلیل عناصر اسطوره آفرین در ساختار و محتوای آثار تولیدشده در ادبیات نوجوان دهه‌ی هشتاد پرداختم. در ریخت‌شناسی آثار تولیدشده در این حوزه دو عنصر «روایت گری» و « توصیف» از اهمیت خاصی در باب اسطوره‌سازی برخوردارند.در این پژوهش برای ملموس شدن و عملی کردن مباحث انتزاعی ، شواهد و مثال‌هایی از چند رمان و برگزیده در نظر گرفته‌شده که در این بازه زمانی موفقیت‌هایی را در جامعه‌ی ادبی کسب کرده‌اند. اهداف کلی :الف) ثبت ارزش‌ها و تبادل تجربیات در بخش راهکارهای انتقال مفاهیم اسطوره در ذهن کودک و نوجوان امروز ب) توجه به اسطوره پردازی و ضرورت این امر در ادبیات و نوجوان) گشودن راهی مناسب برای علاقه‌مندان به موضوع پژوهش)معرفی دانش اسطوره‌شناسی به‌عنوان علمی مستقل اهداف جزئیات) مقایسه‌ی نظرات و دیدگاه‌های منتقدان و صاحب‌نظران عرصه‌ی ادبیات نوجوان)پی بردن به اندیشه‌های شاعران یا نویسندگان کلاسیک و مدرن که در ارائه اسطوره در ادبیات نوجوان و ایجاد گر ی ذهنی نوجوان در باب اسطوره پردازی موفق بوده‌اند.ج) تبیین اندیشه‌ها و دیدگاه‌های شاعران و نویسندگان در باب موضوع موردپژوهش بعد از انجام این پژوهش نتیجه گرفتم که در ادبیات نوجوان دهه‌ی هشتاد در ایران ذهنیت اسطوره‌ای به‌طور ناخودآگاه در اغلب داستان‌ها توسط نویسنده خلق‌شده و روند رو به رشدی در این دهه داشته است طبیعت نقش پررنگی در شعرها و داستان‌ها پیداکرده است و ابزار آنیمیسم و شخصیت بخشی از ابزارهای مهم نوسنده ها در این دهه بوده است اما نکته قابل‌توجه این است که هیچ‌گاه به‌طورجدی در این حوزه کار نشده است. مبانی نظری تحلیلی در این حوزه وجود ندارد. تنها کتابی که در این سال‌ها در حوزه‌ی تحلیل شعر نوجوان به‌عنوان منبع در بازار کتاب ایران موجود است کتاب «از این باغ شرقی» است.لذا امیدواریم در سال‌های آینده کمبود منابع نظری در حوزه‌ی ادبیات نوجوان در ایران رفع شده و نیاز این شاخه از ادبیات نیز جدی گرفته شود.
کلیدواژه‌ها: زنده انگاری، اسطوره‌شناسی، ادبیات کهن، آنیمیسم
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
