بررسی تطبیقی سیر تطور اربعین نویسی در فریقین
استاد راهنما: محمد هادی امین ناجی
نگارش: فرهاد احمدی آشتیانی؛ دانشگاه پیام نور تهران.- 1395
چکیده
پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: « از افراد امت من هر کس که چهل حدیث از آنچه مردم در کار دینشان نیازمند به آن می‌باشند حفظ کند، خداوند در روز قیامت او را فقیهی دانشمند برانگیزد.» این حدیث نبوی موجب شده تا در میان سبک‌های نگارش و تدوین کتاب‌های حدیثی، سبکی با نام اربعین‌نویسی شکل گیرد. این سبک در میان شیعیان و اهل سنت، تا رسیدن به جایگاه یک سبک تکامل یافته و مستقل در دو مسیر متفاوت سیر تطور خود را پشت سر گذاشته است. این پژوهش با مطالعه مشخصات اربعین‌های تالیف یافته در قرون گذشته، به بررسی تطبیقی سیر تطور این سبک در فریقین و تاثیر و تاثرات میان آن دو می‌پردازد.در طول دوران تطور اربعین نویسی دو گونه عمده اربعین‌نویسی موضوعی و اربعین‌نویسی سندی که در آن شرایط خاص سندی احادیث مورد توجه مولف قرار می‌گیرد، مشاهده می‌شود. اربعین‌های موضوعی را نیز می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ اربعین‌هایی جامع موضوعی و اربعین‌های تک موضوعی که در آن تمام احادیث کتاب معطوف به یک موضوع واحد باشد.محدثان قرن دوم اهل سنت پیشگامان سبک اربعین‌نویسی هستند و نخستین کتاب‌های اربعین در میان شیعیان در قرن پنجم و با نگارش اربعین‌هایی به شیوه فضائل نگاری که قسمی از اربعین‌های تک موضوعی است، آغاز گردید. در قرن سوم گونه‌های نگارش تک موضوعی و سندی در بین اهل سنت شکل گرفت. در قرن‌های چهارم تا ششم هجری اربعین‌های تک موضوعی به تدریج گستره بیشتری از موضوعات را شامل شدند، تا آنکه در قرن هفتم اربعین‌های جامع موضوعی با شروح مبسوط در میان اهل سنت تالیف گردید. بعد از آن اربعین‌نویسی در میان سنیان تا روزگار معاصر سیر نزولی به خود می‌گیرد. اما در مقابل اربعین نویسی شیعی در قرن یازدهم به عنوان یک سبک منسجم و تکامل یافته به ظهور می‌رسد که تا این دوران از رونق قابل توجهی برخوردار است.
کلیدواژه ها: اربعین نویسی، اربعین های موضوعی، سبک های حدیثی، اربعین های سندی
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
