بررسی تطبیقی آیین دبیری در چهارمقاله نظامی عروضی با نامه‌های عبدالحمید کاتب و ابن مقفع
استاد راهنما: وحید مبارک
نگارش: ماه آفرین ماه آفرید؛ دانشگاه رازی.- 1394
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
آیین دبیری از مناصب مهم حکومتی است که پیشینه آن در ایران به زمان هخامنشیان می‌رسد. این آیین دارای آداب و فنون خاصی بوده که نشان‌دهنده میزان پیشرفت علمی و فرهنگی آن جامعه و فرهیختگی افراد تحصیل‌کرده آن بوده است. بر این اساس، دبیران از طبقات مهم جامعه بودند و گنجینه محرم اسرار و زبان گویای شاهان به شمار می‌رفتند و در ایجاد روابط میان ملل مختلف نقش بسزایی داشتند. پایان‌نامه حاضر به بررسی تطبیقی آیین-دبیری از دیدگاه نویسنده ایرانی (نظامی عروضی) و کاتبان عربی (عبدالحمید کاتب و ابن‌مقفع) پرداخته است و بیانگر این نکته است که اعراب این شیوه و آداب و فنون را به تقلید از ایرانیان در حکومت نوظهور خود به کاربردند. تطبیق شیوه‌های دبیری، آداب و اصول و ملازمات آن در دربار پادشاهان ایران و خلفای عرب می‌تواند به‌خوبی تفاوت‌ها و تشابهات فکری، فرهنگی و شیوه‌های مملکت‌داری را میان زبان فارسی و عربی نشان دهد و به اثبات این نکته که ادب عربی از ادب فارسی تأثیر پذیرفته کمک شایانی نماید. هدف از این پژوهش، تبیین برخی از اندیشه‌های مشترک در ادب فارسی و فرهنگ اسلامی- عربی، همچنین بررسی تأثیر متقابل آیین دبیری در فرهنگ اسلامی و ایرانی بر یکدیگر است. پژوهش حاضر به‌صورت مقایسه‌ای بین آثار نویسندگان موردنظر انجام گرفت؛ مضامین مشترک، جمع‌آوری گردید و به رشته تحریر درآمد و این نتیجه حاصل شد که نویسندگان این آثار، خاستگاه فکری مشابهی داشته‌اند و با رویکردی تعلیمی و تربیتی به بیان اندیشه خود پرداخته‌اند تا مخاطب را در مسیر رشد و کمال به‌گونه‌ای شایسته یاری رسانند. ازاین‌رو می‌توان با قاطعیت گفت ادب عربی درزمینهٔ آیین دبیری از ادب فارسی تأثیر پذیرفته است و ما به هدف موردنظر در این پژوهش دست‌یافته‌ایم. از مهم‌ترین مضامین مشترک آیین دبیری در آثار این نویسندگان، می‌توان مواردی چون چگونگی آغاز کردن سخن با سپاس و ستایش، مقدمه‌چینی و تشبیب در آغاز سخن و چگونه سخن گفتن، فضیلت دانش‌اندوزی و... را نام برد.
واژگان کلیدی: ادبیات تطبیقی، دبیری، نظامی عروضی، ابن مقفع، عبدالحمید کاتب.
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
