بازنمایی ناتوانی و معلولیت در ادبیات داستانی کودک و نوجوان
استاد راهنما: مصطفی صدیقی
نگارش: ناهید اکبریان؛ دانشگاه هرمزگان .- 1394
چکیده
شخصیت‌های داستانی با نیازهای ویژه (معلول) در برخی داستان‌های تألیفی ادبیات کودک و نوجوان ایران حضور دارند. این اشخاص یا کودک و نوجوان بوده، یا بزرگ‌سالی معلوم، که به‌نوعی با کودک و نوجوان در ارتباط است.
پژوهش حاضر می‌کوشد که نوع، نحوه و زمان معلولیت ، عوامل تأثیرگذار و چگونگی مواجهه شخصیت‌های کودک و نوجوان را با معلولیت خود و بزرگ‌سالی بررسی نماید.جامعه موردبررسی در این پژوهش داستان‌های کودک و نوجوان ایران است. جهت این کار موارد یادشده در این داستان‌ها به‌صورت توصیفی استخراج و سپس از منظر روانشناسی، دسته‌بندی ، بررسی و تحلیل‌شده است. با توجه به این‌که داستان‌هایی باشخصیت انسانی معلول موردنظر است، آثار تمثیلی کنار گذاشته شد. نتایج حاکی از آن است که آثار خوانده‌شده، انواع مختلف معلولیت را دربرمی گیرد. از این میان معلولیت جسمی – حرکتی با هفده داستان، معلولیت بینایی با دوازده داستان، عقب‌ماندگی ذهنی با دو داستان به ترتیب بیشترین تا کمترین نوع معلولیت را در داستان‌های خوانده‌شده نشان می‌دهد. در نه داستان شخص معلول، بزرگ‌سال و در بقیه داستان‌های خوانده‌شده، کودک یا نوجوان است. به نظر می‌رسد نوجوانان در کنار آمدن با معلولیت خود با چالش بیشتری مواجه می‌شوند. معلولین جنگی به‌خصوص پدرانی که با میل خود در جنگ بوده‌اند، معلولیت خود را پذیرفته و این فرزندان آن‌ها هستند که در پذیرش این واقعیت سخت‌تر عمل می‌کنند.
در پذیرش واقعیت چه برای کودک و نوجوان معلول و چه در پذیرش معلولیت والدین، در بیشتر داستان‌ها یک یا چند یاریگر حضور دارند که معمولاً، پدر و مادر، برادر، دوستان، عمو و دایی، خاله و.... هستند. در بعضی مواقع یاری گران خود نیز درگذشته‌ای دور یا نزدیک معلول شده‌اند.
چگونگی کنار آمدن با معلولیت در داستان‌ها از طریق ، خیال‌پردازی و خواب و رؤیا، جبران عضو ازدست‌رفته از طریق دیگر حواس و اعضاء ، هنر و ادبیات داستانی، پی بردن به یک موضوع مهم توسط فرد معلول، تکرار و تمرین برای کار آیی بیشتر، برقرار کردن ارتباطی عاطفی با یک موضوع صورت می‌گیرد.
کلیدواژه: معلولیت، ادبیات کودک و نوجوان ایران، شخصیت کودک و نوجوان، روانشناسی
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
