اسفند ماه
با توجه به مناسبتهای(شمسی و قمری) تقویم رسمی کشور، نمونهای از کتب موجود در کتابخانه تخصصی ادبیات جهت استفاده ادبدوستان ارجمند در هر ماه معرفی می‌شود.
جمعه 3 اسفند 1397 و 16 جمادی الثانی: انفجار و تخریب حرم مطهر امامان هادی و عسگری علیه‌السلام در سامرا (1384ش)
دو آفتاب و دو ماه: گزيده اشعار مدايح و مراثي حضرت امام هادي (عليه‌السلام) و حضرت امام عسکري (عليه‌السلام) و حضرت نرجس خاتون (عليهاالسلام) و حضرت حکيمه خاتون (عليهاالسلام)/ به گزينش و پژوهش جواد هاشمي "تربت"؛ به کوشش ميثم کريمي.- تهران: شرکت تعاوني کارآفرينان فرهنگ و هنر، ۱۳۸۸
سامرا در آیینه شعر فارسی: نام این شهر در اصل « سر من رأی » بوده است یعنی « هر که آن را ببیند شاد می شود » اما بعدها این شهر رو به ویرانی نهاد و به « ساء من رأی » ، « هر که آن را ببیند ناراحت می شود »مشهور شد و پس از مدتی به اختصار، « سامرا » نام گرفت.
مطالعه و بررسی بیش از هزار جلد کتاب، از دواوین شعرا و مجموعه‌های گردآوری شده، در حوزه شعر و ادب، زیربنای اصلی «دوآفتاب و دو ماه» را تشکیل می دهد.
اشعاری که در توصیف سرزمین «سامره» و ستایش چهار نور مقدس آن سروده شده گاه به طور مجزا به مدح و رثای چهار امام مدفون در این منطقه اختصاص دارد و گاه به طور مشترک به مدح و رثای آنان در بین چهارده معصوم (ع) پرداخته است. گاهی نیز سامرا در بین اشعار، به عنوان مولد و موطن و محل غیبت حضرت مهدی (عج) مطرح بوده است. مجموعه حاضر به گردآوری سروده‌هایی از شاعران مختلف در خصوص تکریم سامرا، مدایح و مناقب و مراثی امام هادی و امام حسن عسکری (ع)، مدح و منقبت و زندگانی حضرت نرجس خاتون و حضرت حکیم‌خاتون (س) و نیز سروده‌هایی در خصوص تخریب سامرا اختصاص دارد.
5 اسفند 1397، روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی
خواجه نصیر الدین طوسی، دانشمند و فیلسوف بزرگ شیعی، شاعر و ادیبی است که مدت‌هاست فعالیت‌های او در زمینه‌ی نجوم، ریاضیات و کلام، مورد توجه دنیا قرار دارد. ساخت رصدخانه و کتابخانه‌ی مراغه، از مهم‌ترین فعالیت‌های وی بوده است. بزرگانی چون علامه حلی و قطب‌الدین شیرازی، دست‌پروده‌ی این دانشمند شیعه مذهب بوده‌اند.
شعر و شاعري در آثار خواجه نصيرالدين طوسي به انضمام مجموعه اشعار فارسي خواجه نصير و متن کامل و منقح معيار الاشعار/ معظمه اقبالي (اعظم).- تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۰
اما یکی از ابعاد خواجه نصیر که به علت شهرت او در سایر زمینه‌ها، کمتر مورد توجه قرار گرفته است، جنبه ادبی اوست. کتاب «معیار الاشعار» طوسی را در نقد شعر و علم عروض از آثار گران‌سنگ در این زمینه دانسته‌اند. همچنین خواجه نصیر اشعار بسیاری سروده است، که تعداد کمی از آنها به دست ما رسیده است.
منتخبی از کتاب شعر و شاعري در آثار خواجه: علاوه بر مقام نویسندگی و شاعری، خواجه نصیر، نقادی دقیق در پهنه ادب است که نظرات صائب و استوارش در خصوص شعر در اساس الاقتباس و معیارالاشعار موید این تبحر اوست. فراموش نکنیم خواجه از عروض دانان و شعرشناسان زمان خود به شمار میرفته است، شاگردانی شاعر نیز داشته است چون همام تبریزی و اثیرالدین اومانی... (ص 27 کتاب)
7 اسفند ولادت با سعادت حضذت فاطمه زهرا (س) و روز زن و مادر و تولد امام خمینی(ره)
سيماي حضرت فاطمه زهرا (س) در آيينه ادبيات فارسي با عنايت به آيات و روايات/ مولف فريده رحيمي.- تهران: رسانه تخصصي، ۱۳۹۳
موضوع پژوهش حاضر بررسی سیمای حضرت فاطمه زهرا (س) در آینه ادبیات فارسی با عنایت به آیات و روایات است. در فصل نخست به اصول و روش تحقیق پرداخته شده است.
در فصل دوم به صورت مختصر زندگانی فاطمه زهرا شرح داده شده و در فصل سوم نمونه‌هایی از تفاسیر و متون کهن فارسی و اوصاف حضرت در کلام معصومین و علما و دانشمندان بررسی شده است. در فصل چهارم سیمای حضرت فاطمه در منظومههای کهن ادب فارسی از دید آیات تحلیل شده است.
در ستايش مادر/ به‌کوشش شهرام رجب‌زاده.- تهران: پارس، ۱۳۷۹
در بخش نخست این کتاب، ابتدا اشعاری از خاقانی شروانی، نظامی گنجه‌ای، عطار نیشابوری، سعدی، ایرج میرزا، پروین، نیما یوشیج، شهریار، محمود کیانوش و عمران صلاحی در مقام و منزلت "مادر "انتخاب می‌گردد.
در بخش دوم نیز نوشته‌ای از ابوالفضل بیهقی تحت عنوان "مادر حسنک"، همچنین مطلبی از تفسیر سورآبادی (فرمانبرداری از مادر) و نوشته‌ای از عطار نیشابوری (رضای مادر) و در انتها یک حکایت از گلستان سعدی(جهل جوانی) به چاپ رسیده است.
8 اسفند بزرگداشت حکیم حاج ملاهادی سبزواری
حکیم حاج ملا هادی سبزواری (۱۲۱۲–۱۲۸۹ هجری قمری) دانشمند علوم اسلامی و فیلسوف معروف و شاعر و فقیه ایرانی است. ملا هادی غزل‌های حکمی و عرفانی سروده‌است و در شعر «اسرار» تخلص می‌کرد. محمّدحسن خان اعتماد السلطنه، حاج ملّاهادی سبزواری (مشهور به اسرار) را فیلسوف اعظمِ دوران و حکیمِ علی الاطلاقِ تمامِ ایران خوانده و نسبتِ او را با پادشاه وقت، همانندِ رابطۀ صدرالمتألّهین شیرازی (ملّاصدرا) با شاه عبّاس کبیر دانسته است.
ديوان اسرار: کليات اشعار فارسي حاج ملا هادي سبزه‌واري/ به تصحيح و با مقدمه و تعليقات به قلم پروفسور سیدحسن امين.- تهران: بعثت، ۱۳۸۰
نویسنده آنچه در باب احوال و آثار حکمی و عرفانی و ادبی حاج ملاهادی سبزواری قابل بحث و نقد بوده، در مقدمه‌ای مفصل که دویست صفحه از کتاب حاضر را به خود اختصاص داده و شعر ناب حکیم در پیشگفتار کوتاه نویسنده آمده است.
در کتاب کلیات اشعار فارسی حاج ملا هادی سبزواری که با مقابله و تصحیح نسخه‌های متعدد صورت گرفته سعی گردیده اغلاط املایی و انشایی تصحیح شود. ضمن آن که مصحح، اشعار فارسی متفرقه در دیگر آثار حکیم سبزواری را به متن حاضر افزوده است. بخش اصلی دیوان که شامل غزلیات است با شماره‌گذاری به طبع رسیده است. ویژگی برجسته این دیوان مقدمه مفصل مصحح است که طی آن زندگی، احوال و آرای حکیم سبزواری با ذکر اقوالی چند درباره وی نیز پاره‌ای از مختصات شعری او، فراهم آمده است. در لابه‌لای متن، توضیحاتی درباره انواع شعری دیوان به دست داده شده، در انتها نیز کتاب‌شناسی و نمایه متن درج گردیده است.
15 اسفند روز درختکاری
در ایران، روز 15 تا 22 اسفند ماه به عنوان “هفته منابع طبیعی” نامگذاری شده است که نخستین روز این هفته یعنی 15 اسفند “روز درختکاری” است. در تمام کتب دینی و غیر دینی کاشت درخت و نگهداری از آن همواره حائز اهمیت بوده است، به طور کلی درختان جزئی از منابع طبیعی و ملی هر کشوری به شمار می روند و متعلق به محیط زیستی هستند که همه افراد در آن زندگی می کنند.
درخت/ گردآورنده داود لطف‌الله.- تهران: مدرسه، ۱۳۸۷.
درخت در شعر پارسی از دیرباز تا به امروز موضوعی قابل توجه بوده است و شاعران با عناوین متفاوت از آن استفاده بردهاند. این مجموعه تلاش دارد درختانه ی زیبایی از اشعار کهن فارسی را در خود گردآورد. برگ برگ این کتاب درختانه ورق میخورد.
درخت، مظهر ایستادگی، بخشندگی، آزادگی و سرافرازی و ... است. این جنبه‌های درخت در شعر شاعران در این کتاب گردآوری شده است. سکوت و سخن نیز از شاهکارهای موضوعی شعر فارسی از این مولف است.
18اسفندماه روز بزرگداشت سید جمال الدین اسدآبادی
یکی ازپیشروان بیداری اسلامی دربین کشورهای اسلامی که هدف اصلی اش در تمام عمر، اتحاد اسلام و وحدت مسلمین بوده است. عالم روشنفکری که برای تقریب مذاهب اسلامی و وحدت اسلامی کوشید و با همین هدف، سفرهایی به مناطق مختلف جهان اسلام داشت. سیدجمال‌الدین، اولین متفکر مدرن و فعال اجتماعی بود که نسبت به بیماری‌های اجتماعی جوامع مسلمان و ضعف‌های موجود در آن هشدار داد، و در مقابل قدرت‌های غربی اسلام‌گرائی را تبلیغ نمود.
قصه‌هاي استاد/ از جمال‌الدين اسدآبادي؛ به‌کوشش ابوالفضل قاسمي.- تهران: توس، ۱۳۵۳.
برای اینکه اهمیت توجه کردن به تعالیم سید جمال الدین روشن شود، به نقل قسمتی از نوشته ی آقای ابوالفضل قاسمی، نوشته ای بسیار آموزنده و با ارج و تصویرگر، درباره ی سید جمال الدین اسدآبادی، این شرح جالب و نسبتا مبسوط در مقدمه ی کتاب «قصه های استاد» به چاپ رسیده است. سیدجمال‌الدین اسدآبادی با نگارش قصه‌های استاد، در زمره پیشگامان رمان‌نویسی جای گرفت. با کشف نسخه خطی آثار او در دهه ۵۰ شمسی، برگی دیگر از تاریخ ادبیات کودکان ایران به دست آمد. کشف این اثر از این جنبه اهمیت دارد که بر پیدایش زمینه‌های رمان نوجوانان در ایران گواهی می‌دهد. قصه‌های استاد بین داستان‌های سنتی و رمان در نوسان است و گرچه از قصه سنتی بریده است اما با رمان هم فاصله زیادی دارد. سیدجمال‌الدین با شکستن قالبهای سنتی قصه‌گویی در این اثر، چشم‌انداز داستان نو را به‌وجود آورده است.
قصه‌های استاد ساختار ویژه‌ای دارد و سنت قصه در قصه شرقی را با نوآوری‌های داستان فرنگی درهم آمیخته است. سادگی زبان، سودبردن از افسانه‌ها و حضور شخصیت کودک و آموزگار در هر داستان، از ویژگی‌های برجسته اثر به‌شمار می‌آید. سیدجمال، افزون بر طرح اندیشه‌های آموزشی و پرورشی، به سرگرمی مخاطب نیز توجه کرده‌است.
شوم و اقبال، شاهزاده عزیز، قصه دلبر و اژدها و شاهزاده دلربا، افسانه‌های پیوسته‌ای هستند که در کتاب، ساختار یگانه‌ای را پدید می‌آورند.
21 اسفند روز بزرگداشت نظامی گنجوی شاعری قصه‌گو و قصه پرداز
از سال 95 و با تصویب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی مقرر شد روز ۲۱ اسفند به نام روز بزرگداشت نظامی گنجوی نامگذاری شود. شاعری قصه‌گو و قصه پرداز که آثار مهمی را در حوزه ادبیات تعلیمی و منظوم آفریده است. نظامی به خاطر داستانسرایی‌هایی که در آثارش انجام داده با نام «پیشوای داستانسرایی در ادب فارسی» شناخته شده است؛ "لیلی و مجنون"، "هفت‌پیکر"، "اسکندرنامه"، "خسرو و شیرین" و "مخزن‌الاسرار" که «خمسه نظامی» نامیده می‌شوند سرشار از داستانهایی است که حکیم نظامی با زبانی لطیف به نظم کشیده است.
22 اسفند ماه، سالروز فرمان تاريخي حضرت امام خمینی (ره) مبني بر تشکيل بنياد شهيد و امورايثارگران به نام روز شهید نامگذاری شده است.
خورشید، بزرگ ترین مؤذن صبح است و شهید، والاترین مکبر آزادگی؛ و کدام تکبیر، رساتر و فراگیرتر از شهادتینی که در بی تعلق ترین ثانیه های زندگی، بر زبان شهید جاری می شود؟!
آری! رهایی، محصول دل سپردگی مردان جهاد، به عالمی فراتر از خاک است؛ محصولی که توازن عقل های زمین را درهم می شکند. پس سلام بر شهدا که ایستاده می میرند.
روز بزرگداشت شهدا فرصتی است تا رشادت‌های رزمندگان اسلام را در دوران دفاع مقدس، قدر بدانیم. رزمندگانی که از خودگذشتگی کردند تا ما در آرامش و امنیت زندگی کنیم.
25 اسفند روز بزرگداشت پروین اعتصامی
آری سخن از پروین است ، شخصیتی بس سترگ، صاحب روحی توانا و فرازمند، شجاعی از زنان ایران زمین در تواتر تاریخ، گوهر چرخ ادب، او که شعرش سرآمد و کوبنده ای است بس چیره دست و میدان دار.
رخشندهٔ اعتصامی معروف به پروین اعتصامی (۱۲۸۵ -۱۳۲۰) شاعر ایرانی است که از او با عنوان «مشهورترین شاعر زن ایران» یاد می‌شود.
به پاس زحمات فراوان پروین اعتصامی در زمینه شعر معاصر ایران و سبک شعر مناظره‌ای، روز بیست و پنجم اسفندماه (۱۶ مارس)، روز بزرگداشت این شاعر نامگذاری شده است.
دیوان پروین، شامل ۲۴۸ قطعه شعر می‌باشد، که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است. اشعار وی بیشتر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیدهٔ انتقادی به تصویر کشیده‌است. در میان اشعارش، تعداد زیادی شعر به صورت مناظره میان اشیاء، حیوانات و گیاهان وجود دارد.
درون مایه اشعار پروین اعتصامی بیشتر غنیمت داشتن وقت و فرصت ها، نصیحت های اخلاقی، انتقاد از ظلم و ستم به مظلومان و ضعیفان و ناپایداری دنیاست. یوسف اعتصامی آشتیانی(پدر ارجمندش)، علی‌اکبر دهخدا، ملک‌الشعراء بهار اساتید این بانوی شاعر بوده‌اند.
26 اسفند همزمان با دهم ماه رجب، ولادت با سعادت حضرت جوادالائمه علیه‌السلام
چشمه جود: در مدح و منقبت حضرت امام محمد تقي "جواد الائمه" عليه السلام/ به اهتمام عباسعلي اسدي (صبا).- مشهد: بنياد پژوهشهاي اسلامي، ۱۳۸۳
این مجموعه جمعآوری مدایح جوادالائمه عليه السلام، از دواوین مختلف می باشد. اشعار با ردیف حروف تهجی نام یا شهرت شاعر درج گردیده است. شرح حال شاعر تا جایی که مقدور بوده در ابتدای شعر و واژه‌نامه در پایان دفتر و بخش افزودهها و تعلیقات گنجانده شده است. اگر برای شاعری شرح حال نوشته نشده، به علت عدم دسترسی به ماخذ مناسب بوده است.
29 اسفند (13 رجب) مصادف با ولادت امام علی علیه السلام و روز پدر
علی، گره گشاترین مرد عالم
نیامده، به مهمانی خداوند می روی؛ در خانه خدا به دیدار زمین می آیی. تو از تمام پدرانی که می شناسم، مهربان تری؛ این را خشت خشت خانه ات قسم خواهند خورد. ما با نام تو، برخاستن را آموختیم و با نام تو بزرگ شدیم. با نام تو، تمام گره های افتاده در زندگی مان را باز کردیم. تو آمدی تا خورشید را مهمان کوچه های شب زده بشریت کنی.
گنجينه عرفان شامل فضائل و مناقب مولاي متقيان حضرت امير المومنين علي بن ابيطالب عليه‌السلام در آثار و اشعار چهار صد و بيست و نه عارف شاعر و شاعره پارسيگوي از زمان حکيم ابوالقاسم فردوسي طوسي تا عصر حاضر/ گردآوري و تنظيم از حسين قرباني اردبيلي.- تهران: بامداد، ۱۳۶۳
این كتاب شامل مدایح، مرثیه‌ها، شرح اوصاف و حكایاتی درباره‌ی اهل بیت (ع) است كه در قالب شعر سروده شده است. گنجينه عرفان کتابی است شامل فضائل و مناقب مولاي متقيان حضرت امير المومنين علي بن ابيطالب عليه‌السلام در آثار و اشعار چهار صد و بيست و نه عارف شاعر و شاعره پارسيگوي از زمان حکيم ابوالقاسم فردوسي طوسي تا عصر حاضر و منابع مورد استفاده مولف گرامی اثر بوده است. مدح امیرالمومنین در شعر شاعران در این مجموعه کاری ارزشمند و خواندنی است.
شرح ديوان منسوب به اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب عليهماالسلام/ تأليف قاضي کمال‌الدين ميرحسين بن معين‌الدين ميبدي بزيدي؛ مقدمه و تصحيح حسن رحماني و ابراهيم اشک شيرين.- تهران: مرکز نشر ميراث مکتوب، ۱۳۷۹
شرح دیوان منسوب به امیرالمؤمنین، علی‌بن ابی‌طالب(ع) که به تاریخ ۸۹۰ تألیف شده، مشهورترین اثر میبدی است و همواره مورد توجه و رغبت اهل علم بوده است.
اشعار کتاب بر اساس حروف الفبا چیده شده؛ ابتدا شعر، سپس معانی لغات و نکات صرفی و نحوی بیان شده است. آن‌گاه ترجمه فارسی ابیات آمده، و در پایان یک رباعی در مضمون بیت یا ابیات به فارسی سروده است. اگر اشعار اشاره به حادثه‌ای تاریخی دارد، حکایت آن‌را شرح کرده است.
شرح دیوان، دارای نکات و فوائد خواندنی بسیاری است که از جمله آنها می‌توان به ماجرای هجرت رسول‌خدا(ص) به مدینه، اطلاع رسول‌خدا(ص) از ماجرای بعد از رحلت، صلح امام حسن(ع)، یاغی‌گری معاویه، روایات بسیار در فضایل امام علی(ع) و... اشاره کرد. این کتاب برگزیده هفتمین دوره کتاب سال دانشجویی 1379 بوده است.
