نقد و بررسی انتقادی آرایه های بدیعی بر اساس کتب معتبر بلاغی فارسی
استاد راهنما: سعید واعظ
نگارش: ابراهیم دانش، دانشکده علامه طباطبایی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
چکیده
موضوع این رساله بررسی انتقادی آرایه های بدیعی در کتب معتبر بلاغی فارسی است. آرایه های بدیعی از عوامل مهم تبدیل کلام عادی به ادبی یا تعالی کلام ادبی به درجه یی بالاتر از ادبیت و از معیارهای مهم نقد آثار ادبی به ویژه در حوزه نقد فنی و زیبایی شناسی به شمار می رود. با وجود این که حدود نه قرن از تالیف اولین کتاب بلاغت به زبان فارسی می گذرد متاسفانه تاکنون پژوهشی دقیق و همه جانبه در این باب صورت نگرفته است و خلاء کار عملی ، انتقادی، همه جانبه و روشمندی در بررسی و دسته بندی آرایه های بدیعی و بیان ارزشها، کارکرد هنری، علل زیبایی و تاثیرهای زیبایی شناختی آنها و نیز بررسی انتقادی کتابهایی که در این زمینه تالیف شده به خوبی احساس می شود. انحطاط در این زمینه توسط اولین مقلد ترجمان البلاغه؛ رشیدالدین وطواط آغاز می شود که متاسفانه تا به امروز گریبانگیر این علم بوده است. بررسی کتب بلاغی فارسی نشان می دهد ه تا عصر حاضر تنها رشدی که در علم بدیع صورت گرفته فقط رشد کمی آرایه های بوده است. در کتب قدیمی آرایه های بیانی و بدیعی و گاهی حتی مسائل مخصوص معانی وبیان و بدیع و عروض و قافیه بدون هیچ نظم و تناسبی در یک کتاب آمده است. به طور کلی لزوم توجه دقیق و علمی به بدیع فارسی برای اولین بار در کتاب نگاهی تازه به بدیع مطرح شد و نویسنده کتاب مذکور اگرچه خود را نتوانست از قید تقسیم بندی آرایه ها به دو دسته لفظی و معنوی رها سازد اما برای اولین بار سعی کرد به کشف روابط بین آرایه ها و دسته بندی آنها بر این اساس بپردازد . پس از ایشان تعدادی از نویسندگان دیگر خواستند تا از قافله نگاه تازه به این مقوله عفب نمانند و برخی نام نقد را بر کتاب خود نهادند گرچه از نقد به معنای واقعی کلمه در اثرشان چیزی دیده نشد و برخی هم سعی کردند به بررسی سیر تاریخی این دانش بپردازند. با توجه به اینکه دانش بدیع فارسی از ابتدای پیدایش ، تا عصر حاضر به دلایل متعددی دچار رکود و انحطاط بوده و همگام با رشد ادب فارسی رشد لازم نکرده است ، لذا جوابگوی نیازهای موجود در بررسی آثار ادبی فارسی از این لحاظ نیست و کارهایی هم که اخیرا انجام شده جامعیت و دقت لازم را ندارند و حتی برخی از زمینه ها همچون بدیع تصویری و بررسی کارکرد هنری و لازمه آن در مثالها با تعاریف و ... به شدت مورد اغفال واقع شده است.
کلیدواژه ها
آرایه های ادبی، نقدادبی، صنایع ادبی، بلاغت، تحلیل انتقادی
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
