یادکردی از یک پژوهشگر اهل قلم؛
حجت‌الاسلام دوانی؛ توجه همزمان به هنر نویسندگی و فعالیت رسانه‌ای
سخن از یکی از برجسته‌ترین نویسندگان دوران معاصر است؛ شخصیتی که همزمان با تحصیل و تدریس، توجه ویژه‌ای به قلم زدن در مجلات، روزنامه‌ها و تحقیق و ترجمه داشت.
خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ: از سال ۱۳۲۷ و در حالی که تنها ۱۹ بهار را از زندگی پشت سر گذاشته بود؛ دست به قلم بُرد و با اینکه در آن روزگار، بیش از دو یا سه نفر نویسنده روحانی یا طلبه نویسنده، پیدا نمی شد؛ اما وی با شوق و علاقه ای که داشت به نوشتن روی آورد و در روزنامه ها یا نشریاتی مانند ندای حق، وظیفه، استوار، مجله میهنی و مسلمین قلم زد.
وی همچنین از سن ۲۳ سالگی به تألیف و ترجمه هم روی آورد و توانست در طول عمر خویش، بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب را به زیور طبع آراسته کند. او حجت الاسلام علی دوانی است؛ شخصیتی که امروز هجدهم دی ماه، سالروز درگذشت اوست. وی در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی و در روستایی با نام «دوان» دیده به جهان گشود.
۱۵ ساله بود که شوق تحصیل علوم دینی، وی را بر آن داشت تا راه حوزه علمیه نجف اشرف را در پیش گیرد و در جوار حرم مطهر امام امیرالمومنین (ع) اقامت گزیند و از محضر استادان آن دیار بهره ببرد. این مهاجرت، تنها ۴ سال به طول انجامید تا وی به دلیل بیماری، به ایران بازگردد.
و اما تحصیلات حجت الاسلام دوانی در ایران ادامه یافت و او از محضر استادان برجسته دیگری هم استفاده کرد که در رأس آنها می توان از روح‌الله الموسوی الخمینی(ره) نام بُرد.
همین آشنایی با حضرت امام و شاگردی نزد ایشان سبب شد تا علی دوانی هم با اندیشه های انقلابی استاد خود بیشتر آشنا شده و به یکی از شخصیتهای انقلابی حوزه های علمیه تبدیل شود.
او در عین حال با تفکرات انقلابی نواب صفوی هم آشنا بود و پس از پایان موفقیت آمیز قیام عمومی علما و مراجع به رهبری امام خمینی علیه تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی، کتاب «نهضت دو ماهه روحانیون» را به نگارش درآورد و به امر امام و برای تبلیغات اسلامی، به شهرها و کشورهای مختلف و از جمله کویت می رفت.
باید اذعان داشت که حمایتهای او از نهضت انقلابی امام، نقشی مهم در تداوم این نهضت ایفا کرد و امضا و نام وی در بسیاری از اعلامیه‌های آن روزگار و در حمایت از حضرت امام دیده شد. او همچنین در آن سال‌ها با بسیاری از مساجد و حسینیه‌ها و از جمله حسینیه ارشاد و همچنین بسیاری از هیئت‌ها و از جمله هیئت مکتب الرضا(ع) همکاری می‌کرد و سخنرانی‌های افشاگرانه‌ای در این مراکز بیان می‌داشت.
و اما یکی دیگر از اقدامات فرهنگی مهم در آن سال‌ها، همگام شدن وی با شخصیت‌هایی مانند حضرات آیات و حجج اسلام مکارم شیرازی، سبحانی، موسوی اردبیلی، امام موسی صدر، واعظ زاده خراسانی و دیگران بود؛ تلاشی جمعی که سبب بنا شدن مجله علمی و دینی «مکتب اسلام» شد تا فصل جدیدی از نویسندگی نویسندگان متعهد و متخصص در نشریات اسلامی آغاز شود؛ البته وی پیش از این و در جامعه روحانیت مبارز تهران، با شخصیتهای انقلابی و نویسندگان برجسته ای مانند آیات بهشتی، مطهری و فلسفی هم همکاری داشت و منشأ خدمات بی‌شماری شد.
فعالیت‌های پژوهشی و نویسندگی حجت‌الاسلام دوانی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم ادامه یافت و با نگارش کتاب ده جلدی «نهضت روحانیون ایران» در سال ۱۳۵۸ همراه شد که یکی از آثار مهم در زمینه تاریخ انقلاب اسلامی است.
اصول اعتقادی و فروع عملی اسلام، امام زمان در گفتار دیگران، پیامبر اسلام از نظر دانشمندان شرق و غرب، زن در قرآن و شیعه در اندونزی از دیگر تالیفات حجت الاسلام دوانی است.
همچنین آثاری مانند پیشوایان بزرگ ما، تاریخ اسلام (از آغاز تا هجرت)، داستانهای اسلامی، داستانهای ما، هنر نویسندگی، خاطرات من از استاد شهید مطهری، خاطرات و مبارزات حجت الاسلام و المسلمین فلسفی، نقد عمر و امام خمینی در آئینه خاطره ها از دیگر کتب مهم استاد دوانی است که تاکنون بارها تجدید چاپ شده است.
او در زمینه ترجمه آثار تالیفی و تحقیقی به زبان فارسی هم فعال بود که ترجمه آثاری مانند فروغ هدایت؛ در شایستگی حضرت امیرالمومنین (ع) و ائمه معصومین (ع) برای زمامداری مسلمانان (نوشته آیت الله سید علی بهبهانی)، مباحثی در معارف اسلامی (از همان نویسنده)، تاریخ فتوحات اسلامی در اروپا (نوشته شکیب ارسلان)، اجتهاد در مقابل نصّ (نوشته سید عبدالحسین شرف الدین عاملی)، خاندان بروجردی (نوشته آیت الله سید حسین طباطبایی بروجردی)، صحنه های تکان دهنده در تاریخ اسلام (نوشته محمد عبدالله عنان)، فرقه وهابی و پاسخ به شبهات آنها (سید محمدحسن قزوینی) و علی (ع) چهره درخشان اسلام (نوشته ابن ابی الحدید معتزلی) از آن جمله است.
لازم به ذکر است که انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، دارالکتب الاسلامیه، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، نشر رهنمون و انتشارات امیرکبیر، مراکزی هستند که بیشتر آثار استاد دوانی به همت آنان به زیور طبع آراسته شده است.
اکنون به یکی دیگر از آثار مهم استاد دوانی اشاره می کنیم که همانا، ترجمه سیزدهمین جلد از کتاب ارزشمند بحارالانوار علامه محمدتقی مجلسی در شرح احوال حضرت ولی عصر (ارواحنا فداه) است؛ اثری در بیش از یک هزار صفحه که به دستور آیت الله سید محمدحسین طباطبایی بروجردی شکل گرفت و با وجود حجم زیادش، بارها تجدید چاپ شد و به عنوان یکی از مفصل ترین کتب فارسی درباره حضرت بقیت الله الاعظم (عج) شناخته می شود.
همچنین نباید فراموش کرد که رشته اصلی فعالیت تالیفی این استاد فرزانه، شرح حال نگاری علما و دانشمندان شیعه بود که آن را علاوه بر کتب یاد شده، به صورت سلسله مقالاتی تحت عنوان "مفاخر اسلام" در همان مجله علمی و دینی مکتب اسلام منتشر می کرد و البته پس از آن، مجموع آنها را نیز با شرح و بسط و اضافاتی، به صورت دوره مجلدات "مفاخر اسلام" چاپ کرد و در دسترس همگان قرار داد؛ اثری که نشانگر گامی نو در این عرصه بود و از آثار مشابه نویسندگان قدیمی، متمایز است.
حجت الاسلام دوانی سرانجام پس از ۷۷ سال عمر سرشار از نویسندگی و کار رسانه‌ای، در هجدهم دی ماه سال ۱۳۸۵ هجری شمسی جان به جان آفرین تسلیم کرد؛ اما آثار پُربار و جهاد فرهنگی و رسانه ای وی تا ابد در یادها خواهد ماند و یاد او را گرامی خواهد داشت.
