احمد بیر
دریغا که رفت از جهان احمدی

در آذر، زد آذر به جان احمدی...

استاد احمد احمدی بیرجندی از نادره مردانی بود که بیش از نیم قرن در راه تعلیم و تربیت فرزندان این کشور و اشاعه فرهنگ و ادب ایران اسلامی، کوشش کرد و تا آخرین روزهای زندگی، دست از تحقیق و پژوهش برنداشت. وی سالها در بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی به عنوان پژوهشگر، مشغول گردآوری، تدوین و انتشار مدایح و مناقب اهل بیت علیهم السلام بود و طی دو سال به عنوان عضو هیات مدیره با مرکز خراسان شناسی همکاری داشت. استاداحمدی به خدمتگزاری در آستان قدس رضوی افتخار می کرد و سالیانی دراز ریاست کتابخانه مسجد گوهر شاد را بر عهده داشت و از بام تا شام چشم و دلش مانند کبوتران آن آستان در صحن و سرای امام هشتم علیه السلام طواف می کرد و پر و بال می زد. معدودی از مقالات ایشان درباره تعلیم و تربیت است و برخی از آنها جنبه ادبی صرف دارد. بخش عمده آثار استاد، منحصرا یا مذهبی است و یا مذهبی- ادبی. در تالیف کتابهای درسی هم شرکت داشت. در جوانی به نقد کتاب و کار ترجمه هم پرداخته بود. در سالهای آخر به جمع آوری مدایح اهل بیت علیهم السلام دل بست و آتش عشقی که از کودکی به خاندان عصمت و طهارت داشت، شعله ور گردید. پس از میان مرواریدهای شعر فارسی، مدایح و مناقب علوی را به در می کشید و به رج می بست.

شعر دینی، اعم از مرثیه یا گونه های ستایشی، از نوع شعر احساسی و از قدیمترین سروده هاست که بزرگیها و فضیلتهای اعتقادی را می ستاید و عواطف دینی و احساس انسانی را در برابر عظمت ماورای طبیعت یا انسانهای برجسته بازگو می کند. همچنین در شمار آثار پرجاذبه ای است که می تواند انگیزه بخش انسانها در انجام کارهای بزرگ و رسیدن آنها به هدفهای عمده گردد.

مایه اصلی این اشعار، عواطف دینی و اعتقادی است که شکوه موضوعی و عظمت شخصیتهای آن، چنان قلب و روح گوینده را تسخیر می کند که سراپا شور و شوق می شود تا نکته ای را به صورت هنری یا معنویتی را حتی شکوهمندتر از اصل آن بیان کند. (احمدی بیرجندی، 1386، صص. 8-9)

(آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص. توضیح از جلد کتاب)

زنده یاد احمدی بیرجندی از معدود محققانی و دانشورانی بود که با شیوه مرضیه اش، علم و حلم و دانش و عمل را با هم داشت.

روزگار استاد که روانش شاد باد دایم صرف جستجو و تحقیق و بررسی و مطالعه می شد. به زبان و ادب فارسی- فارسی نویسی و فارسی اندیشی سخت معتقد بود و پای بند.

اعتقاد مذهبی و ایمان درست و دین باوری استاد، به گونه ای دیگر بود. هر بار که سخنی از امام معصوم نقل می فرمود، لحنش دگرگون می شد و بغض گلویش را می فشرد. اخلاص او در عشق به ائمه اطهار همیشه گونه ای از ارتباط مریدی و مرادی را به ذهن می رساند.

آن مرحوم پیوسته در ((ادب درس)) و ((ادب نفس)) هر دو را ملازم هم داشت.

(دکتر محمدمهدی ناصح، دین باوری استاد احمدی بیرجندی، مجله: کتاب ماه و ادبیات و فلسفه، آذر 1377- شماره 14-(1صفحه- از 9 تا 9)، ).

احمد احمدی بیرجندی جامع ادب درس و ادب نفس بود و به زبان و ادب فارسی عشق می ورزید. استاداحمدی به خدمتگزاری در آستان قدس رضوی افتخار می کرد و سالیانی دراز ریاست کتابخانه مسجد گوهر شاد را بر عهده داشت و از بام تا شام چشم و دلش مانند کبوتران آن آستان در صحن و سرای امام هشتم علیه السلام طواف می کرد و پر و بال می زد. (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص. 62)

احمد احمدی بیرجندی در خدمت به اهل بیت چندین کتاب با عنوان مناقب فاطمی، مدایح رضوی و علوی، مناقب و مراثی حسینی و حضرت ابالفضل و چندین اثر دیگر در خداشناسی و اخلاق و عبرت در حوزه شعر کهنسال فارسی پدید آورد و در نزدیک کردن شعر فارسی به حوزه های اعتقادی یا به عبارت دیگر جست و جو، گردآوری و دسته بندی زمینه های اعتقادی و اخلاقیشعر و ادب فارسی اهتمام درخوری از خود نشان داد. کتاب دیگر، چهارده اختر تابناک که به زبان و انشایی ساده و مختصر در مورد زندگی معصومین به قلم آمده و کتابی پرفروش بود که به بیش از چاپ پانزدهم هم رسید. (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص.37)

هر روز قفس شکسته تن را به پشت می گرفت و با روح دردمند، هفتاد و یک پله بالا می کشید تا برسد به اتاق کارش در گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهشهای اسلامی.

گنجی در دسترس بود و هر پژوهشگر به همان اندازه که حاجت می افتاد، از اندوخته ی دانش او بی مزد و بی منت برمی داشت. (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص.39)

گشاده رو و مهربان بود. آنچه می دانست با فتوت در طبق اخلاص می نهاد و در اختیار پژوهنده قرار می داد. در ارائه سند و ماخذ و حفظ امانت، سعی به دقت داشت. از آنها نبود که زحمت زیردستان خود را انکار یا ناچیز کند. خلاصه آن که نه در کارهای علمی حرام کار بود و نه در انتظام امور معاش حرام خوار. (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص. 43)

هرگز پیش نیامد که از دوران تحصیلش سخن بگوید و از معلمان خود به نیکی یاد نکند، همیشه از درگاه خداوند برای آنها، آمرزش و مغفرت می خواست.

استاد اهل مهمانیهای شبانه و بیداریهای هرزه نبود. اول غروب فریضه ی واجب به جای می آورد. پس غذایی سبک و اندک در حد همان ((ماحضری)) می خورد و می خفت. نیم شب برمی خاست و شبگیر، کار خواندن و نوشتن را آغاز می کرد. ذکر و تلاوت و عبادت هم که جای خود را داشت. حدود ساعت نه و نیم صبح به بنیاد می آمد . در آن جا هم، کارش مطالعه و پژوهش بود. در ده سال آخر عمر، حدود بیست کتاب از چاپ در آورد. (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص.44)

با پرگویی و حرافی میانه نداشت، اما در گفتارش لطف طبعی بود که سخن او را شیرین و بانمک می کرد. اشعار نغز و خاطرات شنیدنی، در حافظه بسیار داشت و گه گاه به آنها تمثل می جست. (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی،1377، ص.45)

استاد دوستیها را پاس می داشت. قواعد و حدود اخلاقی و اجتماعی را از یاد نمی برد. در گفتگو مطابق مردم جنوب خراسان، زبان مودبانه را به کار می بست، خیلی مبادی آداب و اهل تعارف بود. حتی بر سر میز تحقیق تا نمی نشستند، نمی نشست، تا نمی خوردند، نمی خورد. و هزار تای دیگر... (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص.46)

هر چند به زبانهای فرانسه و انگلیسی آشنا بود، اما، کمتر از آنها سود جست. اعتقاد راسخی به اصالت و استقلال فرهنگ ایران و اسلام داشت. معدودی از مقالات ایشان درباره تعلیم و تربیت است و برخی از آنها جنبه ادبی صرف دارد. بخش عمده آثار استاد، منحصرا یا مذهبی است و یا مذهبی- ادبی. در تالیف کتابهای درسی هم شرکت داشت. در جوانی به نقد کتاب و کار ترجمه هم پرداخته بود. در سالهای آخر به جمع آوری مدایح اهل بیت علیهم السلام دل بست و آتش عشقی که از کودکی به خاندان عصمت و طهارت داشت، شعله ور گردید. پس از میان مرواریدهای شعر فارسی، مدایح و مناقب علوی را به در می کشید و به رج می بست. (آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص.47)

خدا غرق رحمت کنادش به لطف

بخوابید تا جاودان احمدی

(آستان قدس رضوی. مرکز خراسان شناسی، 1377، ص.69.)(عبدالحسین فرزین)

بررسی چند اثر از استاد، احمد احمدی بیرجندی در ادامه ی مقاله

مناقب و مراثی اهل بیت علیهم السلام

در این اثر از قدیمترین شاعران مانند سنائی و عطار تا معاصرین مثل سیدرضا موید، که درباره ی ائمه، شعری داشتند اشعاری برگزیده و شرح حال کوتاهی از زندگانی امام معصوم برای روشن شدن ذهن خوانندگان جوان آورده شده که در نهایت اختصار است. لغات و ترکیبات دشوار هم در ذیل اشعار معنی شده است. ( احمدی بیرجندی، 1374، ص. 12)

جلوه های ولایت در شعر فارسی

با مطالعه ی دیوان های شاعران- از سده چهارم تا پایان سده نهم- یادداشتهای شعری فراهم و عنوانهایی که عقاید شیعی را نشان می دهد مثل: اصول مذهب شیعه چون عدل و امامت، یا حوادثی که بر تاریخ شیعه گذشته، مانند واقعه غدیر خم و شهادت امام حسین علیه السلام در کربلا، و مناقب حضرت علی علیه السلام و دیگر ائمه را بیان می کند. در کتاب جلوه های ولایت در شعر فارسی تا شاعران پایان سده نهم را دربر می گیرد. اما از قرن دهم که مذهب رسمی ایران تشیع می شود تا عصر حاضر اندیشه و عقاید شیعی بیش از پیش در دیوان های شعراء مطرح شده که در این اثر به همین دلیل به آن پرداخته نشده است.( احمدی بیرجندی، ۱۳۸۰، ص.8 )

شعر در زندگی

علاقه کلی به شعر از زمان های قدیم باعث آمده است که هر یک از اهل ذوق و ادب، در هر درجه و مقامی که بوده اند((سفینه)) و ((جنگی))- برای خود- ترتیب می داده اند و آن را یار دمساز و همنشین رازدار خود میساخته اند که در روزگار غم و تنهایی رفیق و مونسی اندوهگسار داشته باشند.

((شعر در زندگی)) مجموعه ای است از همین دست ((سفینه)) ها که در تهیه ی آن((هدف)) تنها ((تنوع طلبی)) نبوده است و گر چه ازین مزیت برخوردار است. در این مجموعه مضامین دینی و اخلاقی و اجتماعی در کنار هم نشسته اند. این مضامین، از آن جا که در زندگی- در حالات گوناگون و پیشامدها می توانند بکار آیند، برگزیده شده اند. درین مجموعه نود و یک باب یا فصل آمده است. برخی حاوی ابیاتی کمتر و بعضی دارای ابیاتی بیشتر است. (احمدی بیرجندی،1374، ص.12)

اشعار اخلاقی در ادب فارسی

در این کتاب اشعاری که در مسائل اخلاقی و اجتماعی است و حاوی پیام و پند و اندرزی سودمند، در فصول مختلف با الفبایی موضوع ذکر شده است. ستایش خداوند و نعت ÷یامبر و علی علیه السلام در آغاز آمده کهسرلوحه همه پندها و فضیلیت هاست. در ذکر نام شاعران، سعی شده است تقدم و تاخر زمانی رعایت گردد تا سیر اندیشه های اخلاقی، تا حدی، نشان داده شود. (احمدی بیرجندی،۱۳۷۶ ، ص. 18 )

مدایح رضوی (ع) در شعر فارسی

ساختن مراثی و سرودن قصاید در مناقب اهل بیت از امور عادی شاعران شیعی مذهب است که از دیر باز معمول بوده است. درین مجموعه تنها سخن از شاعران پارسی زبان و مدایح حضرت ثامن الحجج (ع) رفته است. نخستین چکامه ای که درین مجموعه در مدح حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام آمده است از آن سنایی غزنوی است. در دواوین شاعران پارسی گوی ما تا زمان تیموریان و صفویان اشعار مدحیه درباره حضرت رضا (ع) بسیار اندک است. از زمان تیموری و بویژه از زمان صفویان که انظار شیعیان آزادانه بسوی شمس الشموس و خطه پاک طوس جلب شد و شیعه با استظهار به قدرت مرکزی، آزادی عمل و عقیده یافت و به زیارت بارگاه ملکوتی حضرت ثامن الحجج (ع) متمایل و نائل گردید، چامه های بلند و مدایح ارجمند درباره آن حضرت بسیار سروده شد.



اشعاری که در این مجموعه فراهم آمده، بیشتر قصیده است، گاه از قالبهای دیگر نیز به جهاتی برگزیده. عناوین اشعار به همان صورتی است که به وسیله ی خود شاعران در دواوین اشعارشان ثبت شده است و ترتیب اسعار صرفا بر مبنای تقدم و تاخر زمانی است. (احمدی بیرجندی،۱۳۷۷، ص. 13-18 )

آخرین بروزرسانی (دوشنبه, 24 آذر 1393 ساعت 14:50)
منوی اصلی

خانه
صفحه اصلی
اخبار
جایزه های ادبی
جشنواره ها
سوالات متداول
گالری تصاویر
معرفی موسسات و دانشکده های ادبیات
نمایشگاه ها
همایش ها

گونه های ادبی

آموزش زبان
زبان شناسی
تاریخ ادبیات
معرفی بزرگان ادب
ادبیات تطبیقی
ادبیات دفاع مقدس
شعر

زبان و ادبیات عرب

تاریخ ادبیات عرب
بزرگان ادب

معرفی منابع

منابع چاپی
منابع الکترونیکی
پایان نامه ها
نشریات ادواری
نقد منابع
مقاله

نظر سنجی
نظر شما راجع به این وب سایت چیست؟
عالی
خوب
متوسط
ضعیف