نشانه شناسی رنگ در شعر دفاع مقدس

استاد راهنما: فاطمه الهامی

نگارش: مطهره عباسیان؛ دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.- 1395

چکیده

یکی از رخدادهای تاریخی ملت ایران در دهه شصت، پدیده دفاع مقدس بود. پیامدهای این دفاع که جزیی از میراث فرهنگی کشور محسوب می شود، منجر به تقویت عناصر هویتی در قالب نشانه ها و رمزها شد. این نشانه های فرهنگی به سرعت در ادبیات دفاع مقدس نفوذ کرد تا بر اشتراکات هویتی و فرهنگی مردم دلالت کند و بتواند ادبیات و شعر دفاع مقدس را با مختصات سبکی خاص خود معرفی نماید. رنگ ها و معانی پنهان در َآن از مفاهیم دیرپای فرهنگ ایران است؛ لذا حضور رنگ ها بعنوان نشانه ها در جریان دفاع مقدس امری غیر قابل انکار است. با معرفی علم نشانه شناسی، درک نشانه ها آسان تر شد. مقصود از درک نشانه این است که چه چیزی بر چه چیزی دلالت دارد. در این پژوهش ، سعی بر آن بوده است که با شناسایی و بررسی نشانه های پنهان در رنگ ها در برخی اشعار دفاع مقدس، تحلیل های درست، آگاهانه و معنادار را در مدلهای واقعی برداشت شده از این رنگ ، معرفی کنیم و تداعی های واژگانی آنها را مورد بازبینی قرار دهیم. این بررسی ها بر اساس نظریه نشانه شناسی شعر مایکل ریفاتر صورت گرفت و مشخص شد که شبکه ساختاری یا ماتریس شعر دفاع مقدس در مجموع رنگ های پر کاربرد و کم کاربرد، مستقیم و غیر مستقیم و معانی پنهان رنگ ها در صور خیال می تواند شامل مفاهیم مثبتی چون ایمان به جاودانگی شهدا، سرافرازی، شهادت طلبی، وطن دوستی، تکامل خواهی، تمایل به روشنایی، تقابل خیرو شر، پاکی و معصومیت، حس همدردی، جدیت در کار، تواضع و افتادگی، آرامش در سایه معنویت، اعتماد، همبستگی و وحدت، خانواده دوستی، احتیاج به امنیت و آسایش، قدرت و ... و همچنین مفاهیمی منفی همچون ناامیدی، زردی و پژمردگی، افسوس، حسرت، انتقاد و اعتراض، حس تیره بختی، گوشه گیری، انزوا، و درون گرایی، بی تفاوتی و ... برخاسته از فضای تاریک جنگ به ویژه در اوایل دفاع مقدس، باشد. این مفاهیم ، سبب ماندگاری دفاع مقدس در طول تاریخ ایران و جاودانگی آن برای آیندگان شده است.

کلمات کلیدی: رنگ ها و معانی پنهان در َآن از مفاهیم دیرپای فرهنگ ایران است؛ لذا حضور رنگ ها بعنوان نشانه ها در جریان دفاع مقدس امری غیر قابل انکار است.

کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی