بررسی مضامین داستان های مینی مالیستی دفاع مقدس
استاد راهنما: نجمه حسینی سروری
نگارش: زکیه حقیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.- 1395
چکیده
ساده گرایی یا مینی‌مالیسم یک مکتب هنری است که اساس آثار خود را بر پایه سادگی بیان و خالی از پیچیدگی و ابهام‌های فلسفی و شبه‌فلسفی بنیان گذاشته است. این مکتب از هنر نقاشی و مجسمه‌سازی وارد ادبیات شد و در زیرمجموعه داستان کوتاه قرار گرفت. شرط لازم برای این‌چنین داستان‌هایی استفاده از حداقل کلمات است، اما این شرط کافی نیست. در کنار این شرط ویژگی‌هایی چون خونسرد روایت کردن رخداد متنی، حذف دانای کل و پرهیز از لحن قطعی در روایت متن، پیچیده نبودن متن، استفاده از زبان شفاف و دیالوگ در داستان، عدم تعدد مکان و زمان، شوک نهایی آخر داستان و از همه مهم‌تر شخصیت‌پردازی در داستان‌های مینی‌مالیستی وجود دارد.نخستین آشنایی ایرانیان با اصطلاح مینی‌مالیسم از پیشگفتار جعفر مدرس صادقی در سال 1371 در مقدمه مجموعه داستان «لاتاری»، «چخوف» و داستان‌های دیگر با عنوان «زنده‌باد داستان کوتاه» صورت گرفت. او در معرفی چند داستان مینی‌مالیستی این مجموعه عبارت‌هایی از جان بارت نقل کرد. ازآنجایی‌که در ایران سابقه کوتاه نویسی وجود داشته است این سبک نوشتاری جای خود را در میان مردم باز کرد و نویسندگان بسیاری به نوشتن این نوع داستان‌ها پرداختند. در این میان، نویسندگان دفاع مقدس در سبک مینی مال، موضوع جنگ هشت‌ساله ایران را دست‌مایه نوشته‌های خود قراردادند. اغلب این نویسندگان ازآنجایی‌که جنگ را مستقیم درک نکردند به مسائل جنگ و پیامدهای مخرب پس‌ازآن می‌پردازند و تلخ نویسی شاخصه اصلی داستان‌هایشان می‌شود، اما نویسندگانی که در جنگ حضور داشتند تلاش می‌کنند از تجربه مستقیم خود در میدان‌های نبرد و ویژگی‌های اخلاقی هم‌رزمان نخستین آشنایی ایرانیان با اصطلاح مینی‌مالیسم از پیشگفتار جعفر مدرس صادقی در سال 1371 در مقدمه مجموعه داستان «لاتاری»، «چخوف» و داستان‌های دیگر با عنوان «زنده‌باد داستان کوتاه» صورت گرفت. او در معرفی چند داستان مینی‌مالیستی این مجموعه عبارت‌هایی از جان بارت نقل کرد. ازآنجایی‌که در ایران سابقه کوتاه نویسی وجود داشته است این سبک نوشتاری جای خود را در میان مردم باز کرد و نویسندگان بسیاری به نوشتن این نوع داستان‌ها پرداختند. در این میان، نویسندگان دفاع مقدس در سبک مینی مال، موضوع جنگ هشت‌ساله ایران را دست‌مایه نوشته‌های خود قراردادند. اغلب این نویسندگان ازآنجایی‌که جنگ را مستقیم درک نکردند به مسائل جنگ و پیامدهای مخرب پس‌ازآن می‌پردازند و تلخ نویسی شاخصه اصلی داستان‌هایشان می‌شود، اما نویسندگانی که در جنگ حضور داشتند تلاش می‌کنند از تجربه مستقیم خود در میدان‌های نبرد و ویژگی‌های اخلاقی هم‌رزمانشان بابیان طنز بنویسند و چه‌بسا این نوشته‌ها به خاطره شبیه می‌شوند.موضوعات پرداخته‌شده در داستان‌های مینی‌مالیستی دفاع مقدس محدود و طبقه‌بندی می‌شوند، برخلاف درون‌مایه‌ها که هرکدام از دریچه نگاه نویسنده در حالات متفاوت نوشته‌شده است. این پایان‌نامه ضمن جمع‌آوری این داستان‌ها از کتب و نشریات به منابع اینترنتی نیز توجه داشته است و به دسته‌بندی موضوعی این آثار پرداخته است. نتیجه حاصل از این کار در نموداری مدون مشخص‌شده است و نشان می‌دهد که بیشترین مضامین پرداخته‌شده نویسندگان، در ابتدا جانبازی و ایثار و پس‌ازآن شهادت و مبارزه رزمندگان است. تکرار برخی مضامین باعث شده است تا تمام جوانب جنگ بررسی نشود و محدود بماند درحالی‌که جنگ هشت‌ساله ما محدود نیست و مضامین بکر بسیاری دارد.
واژه‌های کلیدی: ادبیات داستانی، ادبیات دفاع مقدّس، داستان کوتاه، مینی‌مالیسم، مضامین و درون‌مایه.
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
