تصویرشناسی دیگری در ادبیّات خودی با تکیه بر داستان خسی در میقات از جلال آل احمد
مقاله 1، دوره 5، شماره 19، پاییز 1394، صفحه 1-26
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
چکیده
ادبیّات تطبیقی، رهیافت‌ها و رویکردهای متنوّعی را دربر می‌گیرد که «تصویرشناسی»، یکی از آنهاست. براساس این رهیافت، تصویر فرهنگ خودی در ادبیّات بیگانه واکاوی می‌شود یا برعکس، بازنمودهای تصویری از فرهنگ بیگانه در ادبیّات خودی به بررسی گذاشته می‌شود. پژوهش حاضر با تکیه بر رهیافت تصویرشناسی، ضمن واکاوی سفرنامة خسی در میقات از جلال آل احمد و استخراج تصاویر ارائه شده از «من» و «دیگری»، آنها را طبقه‌بندی کرده است. بر اساس این پژوهش، تصویرشناسی در مقام یک رهیافت مطالعاتی در حوزة ادبیّات تطبیقی می‌تواند بخشی از توانایی‌های ادبی نهفته در متن را نیز بکاود و استخراج نماید. بنابر پژوهش حاضر، جلال آل احمد «من»ها و «دیگری»های متنوّعی را به دست داده است و در این بین کوشیده است تا از طریق تصویر «دیگری»، تصویر «من» را برجسته نماید. به بیانی دیگر، در این اثر، آل احمد حرکتی دایرهوار را طی کرده، از «من»، به «من» بازگشته است، امّا از رهگذر تصویرپردازی «دیگری». کما اینکه این پژوهش، نشانگر آن است که راوی در تصویرپردازیهای خود به نوعی «گزینش تصویری» دست یازیده است؛ پژوهش حاضر همچنین نشان می‌دهد که تصویرشناسی با بهرهگیری از رویکردهای نقد ادبی نظیر نشانه‌شناسی و ساختارگرایی، ماهیّتی بینارشته‌ای دارد و صرفاً به عوامل برون‌متنی و غیر ادبی پیوند نمی‌خورد بلکه در میانة ادبیّات و دیگر علوم انسانی نظیر تاریخ و جامعهشناسی قرار می‌گیرد.
