میانجیگری در ترجمه و انتشار ترجمۀ فارسی سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی
نویسنده گان
اسماعیل حدّادیان مقدّم )پژوهشگر ارشد دانشگاه لوون ـ بلژیک)
ترجمۀ مصطفی حسینی )عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا ـ همدان)
چکیده:
گرچه در رشتۀ مطالعات ترجمه به جامعهشناسی ترجمه و عوامل ترجمه و نقش مترجمان در ترجمه توجه زیادی میشود، پژوهشهای بیشتری دربارۀ افراد حقیقی مؤثر در تولید و توزیع و خوانش ترجمه، و همچنین عوامل تأثیرگذار بر این روابط بینابینی مورد نیاز است. این مقاله بر میانجیگری در ترجمه و انتشار رمان عیّاری جیمز موریه، سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی (1824)، به زبان فارسی میپردازد. نویسنده، با توجه به اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران در قرن نوزدهم، متن انگلیسی و فارسی این رمان را بررسی می‌کند و نشان میدهد چگونه مترجمِ در تبعید، میرزا حبیب اصفهانی، با تصرّف در متن، به میانجیگری در ترجمه میپردازد. تصرّف مترجم در متن نشان میدهد که برای او پیشرفت سیاسی در ایران بیشتر از وفاداری به متن اصلی اهمیت داشته است. نویسنده میانجیگری عوامل دیگر ترجمه را نیز بررسی می‌کند: نخست، سرگُردی انگلیسی که ترجمۀ فارسی را ویرایش و در کلکته منتشر کرد؛ و دوم، مخالفی سیاسی و کاتبی ایرانی که هرچند جانش را در گذر از مرز ایران و عثمانی از دست داد، تا بیش از نیم قرن بعد از مرگش، مترجم کتاب قلمداد میشد.
کلیدواژه‌ها:
میانجیگری، عوامل ترجمه، ایران در قرن نوزدهم، سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی، نقل و انتقالات بین‌فرهنگی.
