بازتاب اندیشه‌های خیّام در اشعار محمود سامی البارودی
نویسندگان
1 علیرضا نظری ؛ 2 مجتبی قنبری مزیدی
1استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
2دانش‌آموختة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
ادبیات تطبیقی صرف نظر از پایه‌های نظری، به جهانی‌بودن ادبیات می‌اندیشد و این‌که چگونه عرصة ادبیات آینه‌ای تمامنما از تعاملات و تبادلات فرهنگی، اجتماعی و هنری ملت‌ها است. از این منظر رابطة دو زبان فارسی و عربی از جایگاه خاصی برخوردار است؛ تبادلات ادبی و فرهنگی این دو زبان سابقة دیرینه دارد و ادیبان بسیاری دستمایة پژوهش‌های تطبیقی بوده‌اند. در این میان عمر خیّام، شاعر معروف فارسی، همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. مسائلی چون معمای هستی، زندگی، مرگ، جبر و اختیار همواره فکر خیّام را به خود مشغول داشته و وی را به نوعی حیرت دچار کرده که این مسائل گاه او را به بدبینی و شک کشانیده، گاه به خوشباشی و دم‌غنیمت‌شمری دعوت می‌کند. بارودی، شاعر بنام قرن معاصر در ادب عربی نیز مانند خیام به موضوعاتی چون بدبینی نسبت به فلک دوّار، جبر، دعوت به اغتنام فرصت و کام‌جویی از آن پرداخته است.
پژوهش حاضر با روشی تحلیلی- توصیفی و با استقراء اشعار بارودی، ریشه‌ها و علائم تأثیرپذیری بارودی از خیام را در چشم‌اندازی تطبیقی مورد تحلیل قرار داده است. از جمله نتایج این تحقیق وجود مضامین مشترکی است که حاکی از آگاهی بارودی نسبت به خیام بوده است؛ البته فضای پیرامونی حاکم بر زندگی این دو شخصیت نیز در تولید متونی با مضامین مشترک بی‌تأثیر نبوده است؛ با این تفاوت که فلسفة بارودی بسیار محدودتر از خیّام است و نمی‌توان او را صاحب مکتب فلسفی دانست.
واژگان کلیدی:
بارودی؛ ادبیات تطبیقی؛ خیّام؛ جبر؛ غنیمت‌شمری
