الگوهای بی‌ادبی کلامی در نمایش‌نامه‌ی «صیادان»
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
بهروز محمودی بختیاری1 ؛ سمیه سلیمیان 2
1دانشیار گروه هنرهای نمایشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه بهشتی، تهران، ایران
چکیده
پدیدة ادب یکی از مقولاتی است که همواره مورد توجه پژوهشگران رشته‌های مختلف همچون روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی قرار گرفته ‌است. در حوزة مطالعات کاربردشناسی زبان نیز به مقولة ادب کلامی پرداخته‌‌ می‌شود. یکی از مفاهیمی که به دنبال ادب در زبان‌شناسی مطرح می‌شود بی‌ادبی کلامی است. افراد مختلفی همچون گافمن(1967)، براون ولوینسون (1987)، بوسفیلد (2008)، کالپپر (1996،2003،2011)، یوهانی رودانکو (1996) به بررسی مقوله ‌ادب/ بی‌ادبی کلامی پرداخته‌اند. علیرغم مطالعات فراوانی که در زمینة الگوهای بی‌ادبی در فرهنگ غرب انجام شده است، این مفهوم در زبان فارسی چندان مورد کاوش قرار نگرفته است. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی کارکرد این پدیده در زبان فارسی از طریق توصیف آن در نمایش‌نامة «صیادان» برگرفته از مجموعه نمایش‌نامة روی صحنة آبی نوشتة اکبر رادی است. علت انتخاب متون نمایشی نیز آن است که این متون بی‌شک بازتابی از زندگی روزمرة مردم و محاورات‌ آن‌ها هستند. الگوی نظری‌ای که در بررسی داده‌های این پژوهش استفاده شد الگوی ارائه شده از سوی کالپپر (1996؛2003؛2011) است؛ یعنی ترکیبی از الگوهای بی‌ادبی (1996؛2003) و عواملی همچون هنجارهای اجتماعی، بافت و احساسات (2011). پرسش‌های این پژوهش عبارتند از: 1. کدام ‌یک از راهکارهای پیشنهاد شده از سوی کالپپر در نمایشنامة صیادان به کار رفته است؟ و 2.کدام راهکار بیش از بقیه از سوی تعامل کنندگان به کار گرفته شده است؟ نتیجه‌ آنکه پرکاربردترین راهکار در صیادان بی‌ادبی ایجابی و کم‌کاربردترین راهکار مربوط به کنایة نیش‌دار بود. راهکارهایی که مرکب از چند راهکار بودند در مرتبة دوم و بی‌ادبی سلبی در مرتبة چهارم قرار گرفت. ادب کنایه‌دار نیز در میان داده‌ها یافت نشد. علاوه بر این، موارد جدید نیز معرفی شدند.
کلیدواژگان
کلیدواژه‌ها: ادب کلامی, بی‌ادبی کلامی,تحلیل گفتمان, ادبیات نمایشی, اکبر رادی
اصل مقاله (272 K)