بررسی مقایسه ای منازل سلوک در مقامات اربعین و منازل السائرین
استاد راهنما: سعید گراوند
نگارش: لیلا سیفی؛ دانشکده شهید مدنی آذربایجان .- 1395
چکیده
از مهمترین مباحث علم عرفان، بحث از مراحل و منازل سلوک است. عارفان مسلمان از مراحل سلوک به مقامات، منازل، احوال، درجات، و...تعبیر نموده و برای تبیین هریک از مراحل اصطلاحی ایجاد کرده اند. خواجه عبداﷲ انصاری عارفی حنبلی است که دراندیشه های خود به تلفیقی از آراء اهل ظاهر و باطن رسیده، شریعت را با طریقت همراه نموده و منزل صحو را با سکر آشتی داده است. وی ابتکاری نوین در عرفان عملی و تبیین علمـی مراتـب سـیر و سـلوک دارد و عرفان و تصوف را با اخﻼق تلفیق نموده و در تفسیر قرآن و در بیـان مراتـب سـیر و سلوک همواره با آیات قرآنی و احادیث آغاز نموده و قرآن و سنت را مبنای اصلی اندیشه های خود قرار داده و اگر چه در مذهب حنبلی متعصب بوده و به متکلمین،فلاسفه و دیگر مذاهب اسلامی تاخته، اما در سلوک عرفانی و لطافت روحی با آثار متعدد خود کـه امـﻼء نموده راهی نو در ادبیات عرفانی گشوده اسـت. بـرای علـم تقسـیم بنـدی هـایی دارد و طرحی جدید در راستای تربیت معنوی ارایه می دهد. ابوسعید نیز در مقامات اربعین خود بر اهمیت و ضرورت سلوک تأکید می کند. سلوک نیز در نزد وی ذومراتب است این مراتب بر چهل منزل است که اولین منزل را نیت و آخرین منزل را تصوف قرار می دهد. به اعتقاد ابوسعید مقام تصوف، روش سیر وسلوک باطنی است که مبتنی بر کشف حقایق عالم و پیوند میان انسان و خدا از طریق منازل سلوک معنوی است. ابوسعید ابوالخیر به عنوان عارفی شوریده، با تکیه بر رفتار و گفتاری محبت آمیز و آمیخته به طنز، و با اشراف بر ضمیر و اندیشه دیگران، در مسیر مقابله با ریا و ظاهر سازی، و همچنین حمایت از مردم درمانده، واکنش های مناسبی از خود نشان می داد. پژوهش حاضر در تلاش است ضمن بررسی قلمرو معنای سلوک و بیان مصادیق منازل در این دو متن، وجوه افتراق واشتراک مقامات اربعین ابوسعید و منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری را پیرامون این مساله تحقیق کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سلوک عرفانی خواجه عبدالله انصاری و ابوسعید بر یک نوع نظام فکری منسجم استوار است.
کلمات کلیدی: ، منازل السائرین، مقامات اربعین، خواجه عبدالله انصاری، ابوسعید ابوالخیر
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
