استاد راهنما: محمد رضا ساکی

نگارش: مرضیه رفیعی؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد بروجرد، 1393

چکیده

حکمت عملی در دو اثر به شیوه ی داستانی و حکایات و امثال مطرح شده است که سابقه ی آن در فرهنگ شرقی به حکایات بیدپای و بعضی اسفار تورات می رسد و بسیار زیبا بیان شده است . همچنین به شیوه ی پند و اندرز به شاه و درباریان که از محوری تریرین و اصلی ترین موارد استفاده از این گونه حکایت هاست و به کارگیری و خواندن آنها برای حاکمان و درباریان بسیار مفید و راه گشاه بوده است.بسیاری از امیران نیز مشوق تالیف این گونه حاکیتها بوده اند.

منظور نویسندگان دو اثر، آموزش حکمتهای عملی و آگاهی دادن به افراد برای زندگی بهتر بوده است و در نهایت جامعه و مدینه ی فاضله ای است که در آن انسانها به اصل واقعی خود نزدیک شوند.

درباره ی شباهتهای دو اثر می توان گفت،هردوی آنها به مساله ی تهذیب نفس بسیار بیش تر از تدبیر منزل و سیاست مدن پرداخته اند: در هر دو اثر تقریبا به یک نسبت به نتایج مثبت رازداری ، قناعت، صبر، و نکوهش دروغ گویی پرداخته شده است.در مواردی چون آداب سخن گفتن و حرص و آز و احتراز از هم نشینی با بدان در کلیه و دمنه نسبت به مرزبان نامه بیشتر تاکید شده است و بر عکس در مواردی چون دوستی و عیب جویی در مرزبان نامه با نمونه های تدبیر منزل چون تربیت فرزند و همسرداری و توجه به خویشاوندان تقریبا به طور یکسان پرداخته شده است و هر دو به مساله تربیت فرزند توجه ویژه داشته اند. در اغلب موارد آموزش به فرزندان در زمینه از اولویت های دو اثر بوده است. همچنین کم و بیش به همسرداری و نیکی و پیوستگی با خویشاوندان پرداخته شده است.

از آنجایی که موضوع اصلی کتاب مرزبان نامه درباره ی کشورداری است به موضوعات مختلف اجتماعی و سیاسی توجه خاص شده است و از آن به عنوان راهنما در زمینه ی امور مملکت داری یاد می شود و به مسائلی چون قدرت و تدبیر درست، عدالت، مشورت و گزینش و انتصاب کارگزاران و نظارت بر اعمال آنها بیشتر تاکید کرده است.

البته این موارد در کتاب کلیه و دمنه نیز زیاد به چشم می خورد ولی روشی که در کتاب مرزبان نامه دیده می شود تقریبا مانند کتاب کار و آموزش گام به گام پادشاه در امور کشورداری است و در موردی چون حزم و دوراندیشی با نمونه های بیشتر در کلیه و دمنه رو به رو می شویم.