ادبیات حماسی ایران همه جا با نام شاهنامه فردوسی شناخته شده است؛ اما نام نهادن این نوع ادبی بر شاهنامه، بدون در نظر گرفتن آثاری که پس از شاهنامه و با الهام از آن سروده شده اند کاری خطاست.
هفت جانور اسطوره ای در منظومه ی حماسی ملی ایران با تکیه بر شاهنامه فردوسی
استاد راهنما: اکبر شامیان ساروکلائی
نگارش: مریم زضایی اول؛ دانشگاه بیرجن. – 1389
شماره ثبت: 5831627
چکیده
ادبیات حماسی ایران همه جا با نام شاهنامه فردوسی شناخته شده است؛ اما نام نهادن این نوع ادبی بر شاهنامه، بدون در نظر گرفتن آثاری که پس از شاهنامه و با الهام از آن سروده شده اند کاری خطاست؛ چرا که در کنار شاهنامه با مطالعه و غور و بررسی در این آثار می توان چهره ای کامل از ادبیات منظوم حماسی ایران ارائه نمود و به جامعیت و مانعیتی هر چند نسبی در این نوع پژوهش ادبی دست یافت.
نگارنده با توجه به منحصر بودن تحقیقات حماسی بر شاهنامه و ضرورت شناخت کامل بن مایه های حماسی – اساطیری ، در پایان نامه حاضر به بررسی ابعاد اسطوره ای حماسی و آیینی هفت جانور "اسب" ببر "پلنگ" شیر "گرگ" گراز "کرگ" در شاهنامه فردوسی و منظومه های بانو گرشسب نامه، برزونامه، بهمن نامه، جهانگیرنامه، سام نامه، شهریارنامه، فرامرزنامه، کک کوهزاد، کوش نامه و گرشاسب نامه، که متن منقع یا برگزیده آنها تا امروز به چاپ رسیده – پرداخته است. شایان یادآوری است که شمار ابیات این منظومه ها تقریبا برابر با شاهنامه است.
در شناخت بن مایه های اسطوره ای، حماسی و آیینی مرتبط با جانواران مذکور، گاه شواهدی در شاهنامه وجود داشته است؛ اما گاه نکات و ظرایفی به دست آمده که فردوسی به آنها اشاره ای نکرده است،؛ در حالی که این نکات در منظومه های دیگر بسط و تفصیل یافته است. در این موارد با استناد به روایات موجود در فرهنگ عامیانه، برخی از آن مطالب و شواهد موکدتر شده است.
مهمترین مضامین و بن مایه های مشترک جانوران در منظومه های حماسی ایران عبارتند از: الف) شکل و صفات ویژه ب) توتم ج) پیکرینگی. د) آزمون پهلوان. ه) آداب و رسوم. برخی بن مایه ها و مضامین که در متن شاهنامه اشاره ی دقیقی به آنها نشده، چنین است: الف- پرورش کودک با شیر جانور. ب- آیین شیر پرستی. ج.- نژاد اسب آبی. درباره شکل و بن مایه ی اسطوره ای " کرگ" و "گرگ" برخی شباهت ها و اختلافات موجود است که نگارنده در فصل هفتم – گرگ- مفصلا به آن پرداخته است.
کلیدواژه ها جانوران اساطیری، بن مایه ها و مضامین، شاهنامه، منظومه های حماسی ایران
این پایان نامه در کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی موجود است.
