بررسی تطبیقی عناصر ادبی در خطبه فدکیه حضرت زهرا-سلام الله علیها- و خطبه شامیه حضرت زینب کبری – سلام الله علیها
استاد راهنما : صادق سیاحی
نگارنده : سعیده جلالی فرد
دانشگاه شهید چمران اهواز ؛ 1391
شماره ثبت : ۵۸۱۸۴۸۶
چکیده
این رساله به بررسی تطبیقی چهار عنصر ادبی : معنا، عاطفه ، صورخیال، اسلوب؛ در دو خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) و خطبه شامیه حضرت زینب (س) می پردازد . این دو خطبه که در شرایط زمانی – مکانی متفاوتی و از سوی دو شخصیت بزرگ اسلامی ایراد گشته اند َ دارای تفاوت ها و احیانا اشتراکاتی می باشند . به لحاظ معنا ، هر دو خطبه با هدف مبارزه با ظلم و ستم ، استیفای حق ، دفاع از کیان دین مبین اسلام و ولایت می باشد. حجم خطبه فدکیه بسیار بیشتر از خطبه شامیه است ؛ زیرا خطبه فدکیه معانی بسیار و نیز افراد مورد خطاب ، متعددی را تحت پوشش خویش قرار می دهد . از آنجا که هردو خطبه َ برای دفاع از حق ایراد شده اند ِ دارای عواطف متشابهی چون – حمد و سپاس ، توبیخ ، تحقیر، مواخذه و تهدید هستند، اما در عین حال لحن خطبه حضرت زینب (س) بسیار گزنده تر و تلخ تر می باشد . از سویی ، خطبه فدکیه از تنوع عاطفی بیشتری برخوردار است .صور خیال موجود در دو خطبه ؛ شگفت انگیز ، با نشاط زنده است هر دو حضرت از کنایه و استعاره بیشتر استفاده نموده ، با این حال ، مجاز و تشبیه بسیار کم مورد توجه واقع شده است . اسلوب حاکم بر دو خطبه ، به تناسب موضوع سخن متفاوت است . هر دو بزرگوار ، از اسلوب خبری و انشایی به خوبی بهره برداری نموداند، اما در خطبه شامیه به خاطر قرار گرفتن در موقعیتی متفاوت تر ، از اسلوب اشائی ، بسیار بیشتر استفاده شده است. از نقاط مشترک و برجسته هر دو خطبه ؛ اقتباس از قرآن و بیان استدلالهای قرآنی ، می باشد که با تعابیری متفاوت ؛ هر دوبزرگ بانوی اسلام از این طریق ، سعی در دفاع از حق و حقیقت و نیز اقناع مخاطب را دارند. همچنین موسیقی حاکم بر خطبه ها، در قالب های مختلفی مانند؛ سجع و جناس و نیز تعابیر متناسب ، موجب گشته تا بار عاطفی مورد نظر به خوبی انتقال یافته و در نتیجه تاثیر بیشتری بر مخاطب مورد تردید و نیز انکار می باشد ؛ از این رو، از جمله های تآکیدی بسیاری در هر دو خطیه استفاده شده است.
این پایان نامه در کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس موجود است.
