مقایسه آثار مکتوب و غیر مکتوب درباره خاندان رستم

استاد راهنما: حیدرعلی دهمرده

نگارش: جواد اویسی؛ دانشگاه زابل.- 1392

شماره ثبت: 5851618

چکیده

در این جستار به بررسی و مقایسه آثار حماسی که در قرن پنجم هجری و در قرون بعد به نظم درآمده می پردازد. این قرن آغاز شکل گیری مکتبی است که بعد از ساسانیان مردم ایران به فکر افتادند، تا اعمال و کردار پادشاهان و پهلوانان و به طور کلی همه آنچه را بر مردم فلات ایران افتاده به صورت منثور و منظوم به نسل های بعد منتقل کنند. همه این آثار چه منظوم و چه منثور بر محوریت خاندان رستم شکل گرفته است. این مکتب حماسی ابتدا در مرو وپس از آن در فرهنگ شهر طوس تشکیل شد و آثاری به جامعه ایران آن روزگاران تقدیم نمود و همه زبانان را از خواب چهارصد ساله بیدار کرد.

حماسه هایی که درین قرن و قرون بعد پدیدار شد عبارتند از : شاهنامه ی گرشاسپنامه، فرامرزنامه، برزونامه، جهانگیرنامه، بانوگشسپ نامه، سوسن نامه، کک کهزاد، بهمن نامه، آذربرزین نامه، شهریارنامه، و سام نامه...

موضوع جستار ما همین منظومه هاست که معرفی می شوند و ابیاتی برای نمونه آورده می شود. زمان سرایش منظومه، چه کسی آن را سروده، چند بیت دارد، در چه سالی سروده شده و در کجا پایان یافته و به چه کسی تقدیم شده است بدین دفتر اضافه و از قلم نیافتاده که هدف این وجیز می باشد؛ آنگاه آنچه در سینه مردم سیستان درباره شخصیت این منظومه ها است بدان الحاق شده و همچنین نشان داده می شود که آیا موضوع منظومه با روایت شفاهی که امروز مردم سیستان همانند است یا اختلاف دارد.

در این منظومه ها مکان هایی آمده که امروز در سیستان می شناسند مانند: دشت خرگاه در داستان کک کوهزاد که امروز به آن دشت خوابگاه (خوگه) می گویند و همچنین قلعه«مرباد» محل زندگی کک کوهزاد که بر کوه خواجه منطبق است.

همچنین مشخص می شود که سرایندگان منظومه های یاد شده ، همه منظومه خود را به تبع فردوسی سروده و همه ریزه خوار گسترده فردوسی بوده اند. که گاه مضمون ها و ترکیب ها و همچنین مصراع و بیتی را عینا از فردوسی نقل کرده اند. در پایان چند اثر منثور که به سیستان ارتباط دارند معرفی می شوند. کتاب پیکار- کتاب سکیسران و رستم و اسفندیار.مآخذ این تحقیق ، شفاهی، مصاحبه میدانی و کتابخانه ای است که یکصدسال قبل درباره سیستان نوشته شده است.

کلیدواژه ها: سیستان، رستم، گرشاسپ، فردوسی، فرامرزنامه