جریان شناسی رمان های دفاع مقدس(phd )
استاد راهنما: غلامرضا پیروز
نگارش: زهرا مقدسی؛ دانشگاه مازندران.- 1394
چکیده
با توجه به این‌که رمان دفاع مقدس، فراز و نشیب‌های گوناگونی را پشت سر گذاشته است، سیر جریان رمان‌نویسی در این حوزه تحت عنوان «جریان‌سنج» در این رساله موردمطالعه و تحقیق قرارگرفته است. رویکرد روش‌شناسی این جستار، توصیفی - تحلیلی و واحد تحلیل، مهم‌ترین رمان‌ها در حوزه‌ی دفاع مقدس با تکیه‌بر سه اثر برجسته در جریان‌های پیشامدرن(زمین سوخته، ترکه‌های درخت آلبالو، سفر به گرای 270 درجه)، مدرن(دل دلدادگی، من او، باغ تلو)، پسامدرن ( گنجشک‌ها بهشت را می‌فهمند، بیوتن، سرد سفید) است. بررسی‌ها و یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نویسندگان پیشامدرن، عناصر داستان و مفهوم را در خدمت بازنمایی وجه واقع‌گرایانه‌ی اثر قرار می‌دهند و با ارائه‌ی تصاویری عینی از جنگ ایران و عراق، پیام خود را به گوش مخاطب می‌رسانند. نویسندگان مدرن با به نمایش گذاشتن سازوکارهای ذهنی، از جنبه‌ی واقع‌نمایانه‌ی اثر می‌کاهند و اغلب به مقوله‌ی جنگ به‌عنوان زمینه‌ی اصلی داستان نمی‌پردازند و بر آن‌اند تا تأثیرات و تبعات جنگ را در زندگی انسان معاصر بازتاب دهند. به‌منظور برجسته کردن پسامدرنیسم ایدئولوژیک- که هدف اصلی این جستار از بررسی آثار پسامدرن در حوزه‌ی دفاع مقدس است- رمان‌های پسامدرن در دو بخش «پسامدرن» و «پسامدرن ایدئولوژیک» مورد ارزیابی قرارگرفته و مشخص‌شده است که مولفه-های موجود در این آثار تا چه حد در برجسته کردن عناصر هستی شناسانه‌ی متن نقش دارند. نویسندگان پسامدرن ایدئولوژیک در جهت خلق اثری صرفاً فرانو و تکنیک گرا گام برمی‌دارند. عناصر پسامدرنیستی در این آثار به شکلی تقلیل یافته و در جهت خلق پسامدرنیسمی تکنیکی و هنری و هم‌سو با کارکرد ایدئولوژیکی، مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نویسندگان درزمینه‌ی مفهومی نیز با تأکید بر فرایندی ایدئولوژیکی، آرمان‌گرایی و قداست پروری را وجهه‌ی همت خویش قرار می‌دهند و بدین‌سان به الگوی جدیدی در حوزه‌ی ادبیات داستانی پسامدرن؛ پسامدرنی صرفاً هنری و ادبی و نه وجود شناسانه دست می‌یابند.
واژگان کلیدی: رمان دفاع مقدس، جنگ، واقع‌گرایی، پیشامدرن، مدرن، پسامدرن، پسامدرن ایدئولوژیک.
کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
